Việt Nam đã cam kết đạt phát thải ròng bằng “0” vào năm 2050. Trong lộ trình đó, năng lượng tái tạo được xác định là lực đẩy then chốt, góp phần hình thành một nền kinh tế xanh, tuần hoàn và phát triển bền vững. Sự chuyển đổi từ các nguồn năng lượng hóa thạch sang điện mặt trời, điện gió, sinh khối hay hydrogen xanh không chỉ mang ý nghĩa môi trường, mà còn mở ra cơ hội nâng cao sức cạnh tranh quốc gia, tham gia sâu hơn vào chuỗi cung ứng toàn cầu xanh.

Việt Nam có nhiều lợi thế tự nhiên để phát triển năng lượng tái tạo. Tổng số giờ nắng mỗi năm đạt 2.000 - 2.600 giờ, với cường độ bức xạ từ 3,69 đến 5,9kWh/m², phù hợp cho điện mặt trời. Đường bờ biển dài hơn 3.000km với nhiều khu vực có tốc độ gió trung bình trên 6,5m/s tạo điều kiện thuận lợi cho điện gió, đặc biệt là điện gió ngoài khơi. Ngân hàng Thế giới đánh giá Việt Nam có tiềm năng điện gió lớn nhất Đông Nam Á, với công suất kỹ thuật ước tính trên 600GW. Theo PGS. TS  Ngô Trí Long - chuyên gia kinh tế, nguyên Viện trưởng Viện Nghiên cứu giá (Bộ Tài chính), nếu tận dụng tốt nguồn năng lượng vô tận này, Việt Nam có thể dần thay thế năng lượng hóa thạch, tạo nền tảng cho nền kinh tế xanh bền vững.

Trên thực tế, một số mô hình chuyển đổi năng lượng đang mang lại hiệu quả rõ nét. Masan là một trong những doanh nghiệp nội địa tiêu biểu trong việc ứng dụng năng lượng tái tạo vào sản xuất. Năm 2023, Masan MEATLife đã chuyển đổi một trong bốn nhà máy vận hành hoàn toàn bằng năng lượng sinh khối từ trấu và phế thải mùn cưa. Trang trại chăn nuôi tại Nghệ An cũng ứng dụng khí sinh học từ phân lợn để giảm phụ thuộc vào điện lưới. Masan Consumer Holdings hiện đã sử dụng năng lượng sinh khối với tỷ lệ trung bình 87% tại các cơ sở và đang tối ưu hóa quy trình sản xuất nhằm tiết kiệm năng lượng, thông qua các biện pháp như thu hồi nhiệt thất thoát, bảo trì định kỳ thiết bị. Trong khi đó, Masan High-Tech Materials đơn vị hoạt động trong lĩnh vực khoáng sản đã đạt chứng nhận ISO 50001:2018 về quản lý năng lượng nhờ điều chỉnh kỹ thuật để tiết giảm điện năng trong vận hành hệ thống bơm.

Tại các khu công nghiệp, xu hướng sử dụng năng lượng tái tạo cũng đang hình thành mạnh mẽ. Khu Công nghệ cao TP.HCM (SHTP) đặt mục tiêu đến năm 2045, 50% tổng năng lượng tiêu thụ sẽ đến từ nguồn tái tạo cao hơn nhiều so với tỷ lệ chung 15% của toàn thành phố. SHTP đang từng bước hiện thực hóa mục tiêu trở thành khu công nghệ cao Net Zero đầu tiên của cả nước. Nhiều tòa nhà trong khu đã triển khai hệ thống điện mặt trời như tại Sacom-Chip Sáng, Intel, Transimex hay MWG. Cùng với điện mặt trời, hydrogen xanh cũng được đánh giá là nguồn năng lượng tiềm năng.

Theo ông Đồng Trinh Hoàng - Phó giám đốc Công ty CP tư vấn xây dựng Điện 4 (EVN PECC4), nhu cầu hydrogen xanh tại Việt Nam có thể đạt 436.000 tấn/năm vào 2030 và 40,7 triệu tấn/năm vào 2050. Tuy nhiên, năng lực sản xuất hiện tại vẫn còn hạn chế, đặc biệt trong khâu lưu trữ và công nghệ thu giữ carbon. Việc thiếu cơ chế chính sách, tiêu chuẩn kỹ thuật và an toàn đồng bộ cũng là một rào cản cần sớm tháo gỡ.

Theo TS Nguyễn Phương Nam - Tổng Giám đốc Công ty KLINOVA, năng lượng tái tạo không chỉ giúp Việt Nam đạt mục tiêu phát triển bền vững như SDG7 (năng lượng sạch), SDG13 (hành động khí hậu) hay SDG8 (tăng trưởng kinh tế bao trùm), mà còn là động lực quan trọng trong thực hiện Nghị quyết 57-NQ/TW ngày 22/12/2024 của Bộ Chính trị về phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số.

Trong bối cảnh quy hoạch năng lượng quốc gia giai đoạn 2021-2030, tầm nhìn đến 2050, TP.HCM đã bổ sung 14 khu công nghiệp mới, với tổng diện tích hơn 3.800 ha. Các khu công nghiệp mới như Phạm Văn Hai, Tân Tạo, Hiệp Phước sẽ được quy hoạch theo hướng sử dụng năng lượng tái tạo. Đây sẽ là tiền đề để nhân rộng mô hình khu công nghiệp xanh trên cả nước, hiện có hơn 400 khu đang hoạt động.

Tuy nhiên, để “cú hích” năng lượng tái tạo thực sự trở thành động lực phát triển, Việt Nam cần nhanh chóng hoàn thiện khung pháp lý, đầu tư hạ tầng lưới điện thông minh, cải cách thủ tục đầu tư, tăng cường đào tạo nguồn nhân lực và thu hút công nghệ tiên tiến. Bên cạnh đó, việc khuyến khích doanh nghiệp, cộng đồng dân cư tham gia sử dụng năng lượng tái tạo cũng là yếu tố then chốt giúp Việt Nam tăng tốc trên hành trình chuyển đổi năng lượng và hiện thực hóa mục tiêu Net Zero.