Chương trình quốc gia Mỗi xã một sản phẩm (One Commune One Product - OCOP) với mục tiêu phát triển kinh tế khu vực nông thôn theo hướng phát triển nội lực, gia tăng giá trị đầu tiên được Việt Nam triển khai trên toàn quốc từ năm 2018 tại Quyết định số 490/QĐ-TTg ngày 07/5/2018 do Thủ tướng Chính phủ ký ban hành. Trong quá trình triển khai, việc ứng dụng các tiêu chuẩn chất lượng và công nghệ tiên tiến đang trở thành yếu tố cốt lõi để nâng cao giá trị sản phẩm, mở rộng thị trường và tạo đà phát triển cho nhiều hợp tác xã, doanh nghiệp nông thôn.

Theo quy định, để được công nhận là sản phẩm OCOP từ 3 sao trở lên, các cơ sở sản xuất phải đảm bảo hệ thống kho bảo quản, nguyên liệu đạt chuẩn an toàn thực phẩm; có hồ sơ công bố chất lượng, mã truy xuất nguồn gốc, bao bì, nhãn mác phù hợp thị trường. Đặc biệt, sản phẩm 3 sao cần có kế hoạch kiểm soát chất lượng, ghi chép hồ sơ lô sản xuất; sản phẩm 4 sao trở lên bắt buộc áp dụng các hệ thống quản lý chất lượng tiên tiến như ISO, HACCP, GMP,.. đồng thời đáp ứng yêu cầu bảo vệ môi trường theo quy định pháp luật.

Không chỉ dừng lại ở yêu cầu về quy chuẩn, chương trình OCOP khuyến khích các chủ thể xây dựng quy trình sản xuất khép kín, từ lựa chọn nguyên liệu đầu vào, sơ chế, chế biến, bảo quản đến khâu xuất bán. Nhờ đó, các sản phẩm không chỉ nâng tầm về chất lượng, an toàn mà còn tạo dấu ấn rõ rệt về thương hiệu, bản sắc địa phương.

Tại Bắc Giang, chương trình OCOP đã trở thành động lực giúp nhiều doanh nghiệp mạnh dạn đầu tư công nghệ, đổi mới quy trình để chinh phục các thị trường khó tính. Đơn cử, Công ty cổ phần Xuất nhập khẩu thực phẩm Toàn Cầu đã đầu tư hơn 2 tỷ đồng cho hệ thống đóng gói khí quyển đạt chuẩn quốc tế. Nhờ ứng dụng công nghệ này, sản phẩm như vải thiều đông lạnh, nước ép vải, ngô ngọt, đậu bắp… không chỉ giữ được độ tươi ngon, mà còn đủ điều kiện xuất khẩu sang các thị trường cao cấp như Nhật Bản, châu Âu, Úc. Đặc biệt, nhiều sản phẩm của công ty đã đạt các chứng nhận quốc tế như ISO, HACCP, BNC của Anh và Hoa Kỳ.

Tương tự, Hợp tác xã Nông nghiệp hữu cơ Bình Minh (Hiệp Hòa) đã xây dựng nhà xưởng và dây chuyền giết mổ gia súc, gia cầm có kiểm soát, toàn bộ quy trình từ giết mổ đến đóng gói đều thực hiện trong môi trường lạnh và hút chân không. Nhờ liên kết với các trang trại nuôi lợn hữu cơ, hợp tác xã đưa ra thị trường các sản phẩm đạt tiêu chuẩn OCOP từ 3 đến 4 sao như thịt lợn, giò, chả, xúc xích… Sản phẩm hiện được phân phối tại nhiều chuỗi thực phẩm sạch, siêu thị và nhà hàng lớn trên cả nước.

Với định hướng công nghệ hóa quy trình, Hợp tác xã Sản xuất kinh doanh và tiêu thụ mỳ gạo Chũ Hiền Phước (thị xã Chũ) đã đầu tư hơn 3 tỷ đồng lắp đặt hệ thống máy tráng, sấy mỳ bằng lò điện, vận hành khép kín từ năm 2022. Nhờ sự hỗ trợ ban đầu của Nhà nước (100 triệu đồng), hợp tác xã đã vươn lên mạnh mẽ, cung cấp 60 tấn mỳ/tháng, đạt chứng nhận OCOP 3 và 4 sao, đủ điều kiện xuất khẩu sang nhiều nước.

Tính đến hết tháng 5/2025, Bắc Giang đã có 444 sản phẩm OCOP từ 3 sao trở lên, trong đó có 1 sản phẩm 5 sao, 21 sản phẩm 4 sao. Trên 60% chủ thể OCOP tại tỉnh này ghi nhận mức tăng trưởng doanh thu bình quân 15%/năm nhờ nâng cao chất lượng, cải thiện bao bì, truy xuất nguồn gốc và ứng dụng tiêu chuẩn tiên tiến.

Tại Quảng Ngãi, toàn tỉnh hiện có 271 sản phẩm OCOP, trong đó có 2 sản phẩm tiềm năng 5 sao là tỏi Lý Sơn và mạch nha Mantoza, cùng 16 sản phẩm đạt chuẩn 4 sao. Nhờ cải thiện quy trình sản xuất, hơn 50% sản phẩm OCOP trong tỉnh có giá bán cao hơn trước, doanh thu tiêu thụ bình quân tăng 15%.

Một trong những điểm sáng là Công ty TNHH Nông lâm nghiệp TBT với sản phẩm rượu lứt Ấn Trà. Theo bà Võ Thị Hồng Vân - Giám đốc Công ty, sau khi đạt chứng nhận OCOP 4 sao và đầu tư dây chuyền sản xuất hiện đại, sản phẩm đã nhanh chóng hiện diện tại nhiều siêu thị, khách sạn lớn, mở rộng độ phủ và tạo dựng được niềm tin với người tiêu dùng. Việc áp dụng mã QR truy xuất nguồn gốc cũng giúp gia tăng tính minh bạch, khẳng định chất lượng sản phẩm và vùng nguyên liệu sạch.

Giám đốc Sở Nông nghiệp và Môi trường Quảng Ngãi Hồ Trọng Phương đánh giá: “Mặc dù còn hạn chế về tỷ lệ chế biến sâu, nhưng nhờ đầu tư công nghệ và quy trình chuẩn, các sản phẩm OCOP hoàn toàn có tiềm năng vươn ra thị trường quốc tế, nếu tiếp tục đẩy mạnh áp dụng các tiêu chuẩn VietGAP, GlobalGAP, HACCP, ISO 22000…”

Còn tại Bình Định, các chủ thể OCOP đang từng bước áp dụng cơ giới hóa và quy trình khép kín vào sản xuất. Hợp tác xã Nông nghiệp Phước Hưng (Tuy Phước) hiện triển khai toàn bộ khâu gieo trồng bằng drone, thu hoạch bằng máy liên hợp, sấy lúa, xay xát và đóng gói đều qua dây chuyền hiện đại, đảm bảo yêu cầu vệ sinh an toàn thực phẩm từ khâu giống đến thành phẩm gạo OCOP.

Hợp tác xã Hữu cơ Lộc Tín cũng là một minh chứng tiêu biểu với sản phẩm bột diếp cá sấy lạnh và bột diếp cá đông trùng hạ thảo. Đơn vị này đầu tư 1 ha trồng rau diếp cá hữu cơ, sử dụng hệ thống máy sục ozon, máy ly tâm, máy sấy lạnh… để giữ nguyên màu, nguyên vị, bảo đảm an toàn. “Chúng tôi xác định, không thể có sản phẩm OCOP chất lượng nếu thiếu ứng dụng khoa học kỹ thuật hiện đại”, ông Phạm Trung Chiến - Giám đốc HTX nhấn mạnh.

Trên phạm vi cả nước, chương trình OCOP không chỉ dừng lại ở việc tạo ra sản phẩm đặc trưng, mà đang trở thành nền tảng để thúc đẩy chuyển đổi công nghệ trong khu vực nông nghiệp - nông thôn. Nhiều doanh nghiệp, hợp tác xã mạnh dạn đầu tư máy móc, ứng dụng các tiêu chuẩn quốc tế như ISO, HACCP, GMP, GlobalGAP, hữu cơ… để nâng cao chất lượng, mở rộng thị trường và gia tăng sức cạnh tranh.

OCOP không còn là sân chơi nhỏ dành riêng cho các sản phẩm địa phương, mà đang trở thành “bệ phóng” để hàng hóa nông sản Việt vươn ra thị trường quốc tế. Điều quan trọng là các chủ thể cần tiếp tục đầu tư bài bản hơn về tiêu chuẩn hóa, công nghệ chế biến, bảo quản, truy xuất nguồn gốc như một “tấm hộ chiếu” để sản phẩm OCOP hội nhập sâu rộng và bền vững.