Ứng dụng khoa học công nghệ, đặc biệt là công nghệ chiếu sáng, tưới tiêu tự động, truy xuất nguồn gốc và chuyển đổi số, đang tạo bước chuyển mạnh mẽ trong sản xuất nông nghiệp tại nhiều địa phương. Từ vùng trồng cây ăn quả quy mô lớn ở Trung du, miền núi phía Bắc đến các mô hình chiếu sáng thông minh cho cây thanh long ở Bình Thuận, những giải pháp công nghệ đã và đang góp phần nâng cao năng suất, chất lượng nông sản, giảm chi phí sản xuất và hướng đến nền nông nghiệp xanh, bền vững.

Vùng Trung du và miền núi phía Bắc được xem là khu vực có nhiều lợi thế để phát triển cây ăn quả với điều kiện đất đai màu mỡ, tiểu vùng sinh thái đa dạng và hệ thống cửa khẩu quốc tế thuận lợi cho giao thương. Theo ông Phan Huy Thông - Phó Chủ tịch Hội Làm vườn Việt Nam, khu vực này đã hình thành nhiều vùng cây ăn quả chủ lực quy mô lớn như vải thiều Lục Ngạn (Bắc Giang), cam và bưởi ở Hà Giang, Tuyên Quang, Hòa Bình, Phú Thọ; nhãn tại Sông Mã (Sơn La), Yên Sơn (Tuyên Quang)...

Việc áp dụng giống mới như xoài Úc, nhãn chín muộn, cam CS1, V2… kết hợp với quy trình canh tác đạt tiêu chuẩn VietGAP, GlobalGAP, nông nghiệp tuần hoàn, hữu cơ và nông nghiệp số đã giúp nâng cao năng suất và chất lượng nông sản. Điển hình, nhiều mô hình tại Sơn La đạt thu nhập 150 - 300 triệu đồng/ha/năm; các mô hình ứng dụng sâu công nghệ có thể thu từ 500 - 700 triệu đồng/ha/năm cao gấp nhiều lần so với trồng lúa, sắn truyền thống.

Tại tỉnh Tuyên Quang, hiện có gần 17.550 ha cây ăn quả, sản lượng trên 200.000 tấn/năm. Theo ông Nguyễn Đại Thành - Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp và Môi trường tỉnh, địa phương đã triển khai nhiều giải pháp công nghệ như hệ thống tưới tiết kiệm, phần mềm giám sát dịch hại, quản lý mã số vùng trồng... giúp nâng cao chất lượng và hiệu quả sản xuất. Đến nay, diện tích đạt tiêu chuẩn VietGAP, GlobalGAP và hữu cơ đạt hơn 2.199 ha.

Sơn La là một trong những địa phương đi đầu cả nước về mở rộng diện tích cây ăn quả và ứng dụng công nghệ cao. Dự kiến đến năm 2025, diện tích cây ăn quả toàn tỉnh đạt hơn 85.000 ha với sản lượng khoảng 510.000 tấn. Hiện đã có hơn 4.700 ha đạt chuẩn VietGAP và 5 vùng được công nhận là vùng nông nghiệp ứng dụng công nghệ cao.

Ở phía Bắc Trung Bộ, Thanh Hóa cũng không nằm ngoài xu hướng hiện đại hóa nông nghiệp. Hợp tác xã dịch vụ nông nghiệp Thiệu Hưng (huyện Thiệu Hóa) đã đầu tư hệ thống nhà màng, thiết bị chiếu sáng, tưới nước tự động và đạt doanh thu trên 3 tỷ đồng/ha/năm nhờ mô hình sản xuất dưa vàng đạt chuẩn OCOP 4 sao.

Tại huyện Hoằng Hóa, các mô hình ứng dụng tưới nhỏ giọt công nghệ Israel và công nghệ vi sinh đã tạo bước đột phá lớn. Thu nhập từ các mô hình này thường đạt trên 200 triệu đồng/ha/năm, cao gấp nhiều lần sản xuất thông thường.

Ở phía Nam, tỉnh Bình Thuận thủ phủ thanh long cả nước đã có bước tiến dài trong việc ứng dụng công nghệ chiếu sáng nhằm xử lý ra hoa trái vụ. Những năm gần đây, bóng đèn LED do Công ty cổ phần Bóng đèn Phích nước Rạng Đông nghiên cứu, sản xuất đã thay thế bóng sợi đốt truyền thống, tiết kiệm điện năng và chi phí cho người dân.

Đặc biệt, mô hình sử dụng đèn LED 5W (ánh sáng đỏ) đang cho thấy hiệu quả vượt trội: tiết kiệm 48% điện so với đèn LED 9W, giảm 10,25% chi phí sản xuất, giúp tăng lợi nhuận từ 200 -300 đồng/kg thanh long. Ông Trần Đình Trung - Giám đốc Hợp tác xã Thanh long Thuận Tiến, cho biết mỗi héc-ta trồng thanh long cho sản lượng khoảng 15 tấn, lợi nhuận tăng đáng kể nhờ đổi mới công nghệ chiếu sáng.

Theo đại diện Công ty cổ phần Bóng đèn Phích nước Rạng Đông, chiến lược "xanh hóa sản xuất" đang được doanh nghiệp đẩy mạnh, hướng tới giảm 30% khí thải carbon vào năm 2030 và phát thải ròng bằng 0 vào 2050. Việc chuyển đổi sang đèn LED tiết kiệm điện không chỉ giảm chi phí mà còn góp phần bảo vệ môi trường, giảm rác thải điện tử và thân thiện với hệ sinh thái vườn trồng.

Công ty cũng đặt mục tiêu tiếp tục nghiên cứu các loại đèn chuyên dụng chiếu sáng ngắn hơn (5 giờ thay vì 8 giờ), tích hợp công nghệ chiếu sáng thông minh, không phát tia UV, không ảnh hưởng côn trùng có ích và sức khỏe con người. Các mô hình này đang được mở rộng trên phạm vi toàn quốc, hướng tới mục tiêu đưa đèn LED trở thành thành phần cốt lõi của nông nghiệp công nghệ cao.

Theo thống kê từ Công ty Điện lực tỉnh Bình Thuận, việc thay thế hoàn toàn bóng sợi đốt 60W bằng đèn LED và compact giúp tiết kiệm 837 triệu kWh/năm, tương đương 1.354 tỷ đồng, giảm đầu tư trên 1.000 tỷ đồng.

Ngoài lĩnh vực trồng trọt, đèn LED còn được ứng dụng trong khai thác thủy sản xa bờ, giúp tăng sản lượng đánh bắt cá, mực và tiết kiệm nhiên liệu phát điện trên tàu. Những kết quả tích cực từ ứng dụng công nghệ cao, công nghệ số và chiếu sáng chuyên dụng đang mở ra cơ hội nâng tầm giá trị nông sản Việt Nam. Không chỉ tăng năng suất, hiệu quả sản xuất, những giải pháp này còn góp phần hiện thực hóa mục tiêu phát triển nông nghiệp xanh, thông minh và bền vững. Đây cũng là hướng đi tất yếu để ngành nông nghiệp Việt Nam vươn ra thị trường quốc tế với những sản phẩm chất lượng, thân thiện với môi trường và có khả năng cạnh tranh cao.