Truy xuất nguồn ngốc - điều kiện bắt buộc để hàng Việt ra thế giới

Chiều 18/6, Quốc hội biểu quyết thông qua Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Chất lượng sản phẩm, hàng hóa. Luật có hiệu lực từ ngày 1/1/2026, trong đó điểm mới nổi bật là việc luật hoá khái niệm "hộ chiếu số của sản phẩm". Theo quy định tại khoản 8 Điều 3 của Luật, đây là tập hợp các thông tin liên quan đến sản phẩm và chuỗi cung ứng, được lưu trữ dưới dạng mã số, mã vạch hoặc các hình thức điện tử phù hợp khác.

Truy xuất nguồn gốc trở thành yêu cầu bắt buộc đối với sản phẩm, hàng hóa thuộc nhóm có mức độ rủi ro cao. Điều 6d của Luật mới quy định rõ, việc truy xuất này sẽ do cơ quan chức năng xác định theo lộ trình cụ thể. Đây được đánh giá là một bước tiến mạnh trong quản lý rủi ro và chống gian lận thương mại.

Trong bối cảnh hội nhập sâu rộng, các thị trường xuất khẩu chủ lực như Liên minh châu Âu (EU), Mỹ, Nhật Bản, Hàn Quốc, Úc... đồng loạt siết chặt các tiêu chuẩn về nguồn gốc và minh bạch sản phẩm.

Truy xuất nguồn gốc không chỉ là yêu cầu chất lượng, mà còn là "tấm hộ chiếu bắt buộc" giúp hàng hóa Việt cạnh tranh. Từ năm 2024, EU áp dụng luật chống phá rừng (EUDR), yêu cầu sản phẩm gỗ, cà phê, ca cao, dầu cọa... phải có hệ thống truy xuất ngồn gốc rõ ràng. Mỹ áp dụng Luật Lacey, Úc ban hành Luật gỗ sạch, Nhật Bản và Hàn Quốc áp dụng chứng nhận FSC, PEFC.

Ông Nguyễn Liêm - Giám đốc Công ty CP Lâm Việt cho biết: "Không có truy xuất ngồn gốc, sản phẩm gỗ Việt không thể thông quan, đồng nghĩa với việc mất thị trường."

Truy xuất hiện nay không chỉ áp dụng cho thực phẩm, dược phẩm, gỗ hay thủy sản, mà mở rộng sang hàng dệt may, nông sản, đồ gia dụng, điện tử... Đây là hệ thống theo dõi, lưu trữ và xác thực toàn bộ vòng đời sản phẩm, từ nguyên liệu đầu vào, chế biến, vận chuyển đến tay người tiêu dùng.

Doanh nghiệp Việt số hóa chuỗi cung ứng, đón đầu luật mới

Nhiều doanh nghiệp đã đi trước một bước trong ứng dụng truy xuất nguồn gốc bằng công nghệ số. Công ty CP Lâm Việt áp dụng hệ thống định vị và dữ liệu số đáp ứng quy định EU; Phúc Sinh Group tích hợp QR code truy xuất cà phê, hồ tiêu; Công ty CP Sữa Việt Nam (Vinamilk) xây dựng hệ thống truy xuất đến từng lít sữa. Các doanh nghiệp này đều triển khai ERP - hệ thống hoạch định nguồn lực giúp tích hợp dữ liệu sản xuất, tài chính, tồn kho, vùng nguyên liệu... tạo hồ sơ kỹ thuật số toàn diện.

Công nghệ đóng vai trò then chốt, khi các thị trường xuất khẩu đòi hỏi dữ liệu xác thực theo thời gian thực. Việc áp dụng blockchain, IoT, GIS, AI, Cloud ERP đang trở thành xu thế bắt buộc. Ngoài lợi thế xuất khẩu, hệ thống truy xuất còn giúp doanh nghiệp Việt tăng tính minh bạch, đáp ứng các tiêu chí ESG, từ đó thu hút đầu tư quốc tế.

Công ty CP Đặc sản Vinangon áp dụng truy xuất nguồn gốc điện tử trong chuỗi sản xuất thịtvà chế biến nem với sản lượng ước đạt 50 tấn/năm. Công ty CP Long Hải áp dụng truy xuất trong chuỗi thủy sản với sản lượng lên đến 2.000 tấn/năm. Nhờ hệ thống số hóa, doanh nghiệp có thể chứng minh nguồn gốc theo thời gian thực, giúc tăng niềm tin và khả năng đối ứng.

Truy xuất nguồn gốc giờ không còn là lựa chọn, mà là điều kiện tiên quyết để hàng hóa Việt Nam bước ra thị trường thế giới. Việc đầu tư nghiêm túc vào hệ thống truy xuất hôm nay chính là nền tảng để hàng Việt trụ vững và nâng cao vị thế trong chuỗi giá trị toàn cầu.