Bùn thải là sản phẩm cuối cùng của quá trình xử lý nước thải và các hoạt động công nghiệp khác nhau. Nó bao gồm chất rắn từ nước thải, bao gồm vi khuẩn, hóa chất, và các chất hữu cơ khác. Điều này tạo ra một hỗn hợp chất lỏng đặc, đôi khi có mùi khá khó chịu.

Có nhiều nguồn gốc tạo ra bùn thải, từ nước thải gia đình đến nước thải công nghiệp. Sự tăng cường của các hoạt động công nghiệp và số lượng lớn dân số đã làm gia tăng lượng bùn thải, gây áp lực lớn cho hệ thống xử lý nước.

Bùn thải không chỉ gây ô nhiễm môi trường nước, mà còn ảnh hưởng đến sức khỏe cộng đồng và đời sống động vật dưới nước. Nó có thể chứa các hóa chất độc hại và vi khuẩn, tạo điều kiện thuận lợi cho sự phát triển của các loại vi khuẩn gây bệnh. Việc xử lý bùn thải không chỉ là nhiệm vụ của chính phủ mà còn là trách nhiệm của mỗi cá nhân và doanh nghiệp. Xử lý bùn thải có nhiều lợi ích, bao gồm giảm ô nhiễm môi trường, bảo vệ tài nguyên nước, và duy trì sức khỏe cộng đồng. Xong quá trình xử lý nên tuân theo Tiêu chuẩn quốc gia TCVN 13958:2024 bùn thải thoát nước do Bộ Khoa học và Công nghệ công bố để đảm bảo an toàn và hiệu quả.

Tiêu chuẩn này đưa ra các yêu cầu kỹ thuật cho các hoạt động quản lý bùn thải từ hệ thống thoát nước đô thị, khu dân cư tập trung (cống, kênh mương, hồ điều hòa, bề tự hoại và nhà máy xử lý nước thải) từ giai đoạn lập kế hoạch đến quá trình thực hiện nạo vét, thu gom, vận chuyển, xử lý và tái sử dụng theo phương thức hợp vệ sinh, không gây tác động tiêu cực tới chất lượng môi trường và sức khỏe cộng đồng. Tiêu chuẩn này không áp dụng cho các loại bùn thải trạm xử lý nước thải công nghiệp và các loại bùn thải nguy hại khác.

Tiêu chuẩn này cũng nêu rõ, bùn thải phải được phân loại để quản lý và lựa chọn công nghệ xử lý phù hợp, góp phần giảm chi phí vận chuyển, chi phí xử lý. Bùn thải được thu gom, lưu giữ và vận chuyển đến các địa điểm xử lý theo quy hoạch hoặc các địa điểm đã được cơ quan có thẩm quyền cho phép để xử lý đảm bảo vệ sinh môi trường theo quy định. Việc xử lý và tái sử dụng bùn thải phải tuân thủ các quy định về quản lý và sử dụng bùn thải và các quy định về bảo vệ môi trường.

Bùn thải thoát nước và bùn thải sau xử lý nước thải nếu có tối thiểu 1 giá trị thành phần nguy hại vượt ngưỡng giới hạn cho phép thì phải được quản lý như chất thải nguy hại. Bùn bể tự hoại không được sử dụng trực tiếp vào các mục đích nuôi trồng thủy sản nếu chưa được xử lý đạt các yêu cầu vệ sinh.

Địa điểm xử lý tập trung các loại bùn thải phải tuân thủ theo quy hoạch xây dựng, có thể bố trí riêng rẽ hoặc kết hợp tại khu liên hợp xử lý chất thải rắn đô thị. Bãi đổ bùn thải tập trung hoặc trạm xử lý bùn thải phải được thiết kế theo yêu cầu làm khô và ổn định phù hợp với các loại bùn thải vận chuyển đến.

Tại khu xử lý bùn thải tập trung phải có hệ thống xử lý nước ri bùn với chất lượng nước thải sau xử lý đảm bảo quy chuẩn môi trường về xả thải. Các yêu cầu khu đất xây dựng, tổng mặt bằng và điều kiện vệ sinh môi trường của khu xử lý tập trung bùn thải tuân thủ theo các quy định về môi trường, về quy hoạch xây dựng và theo hướng dẫn nêu trong TCVN 13766:2023.

Tiêu chuẩn này cũng lưu ý, chỉ được phép vận chuyển và xử lý bùn thải sau khi được tách nước sơ bộ. Đối với xe vận chuyển bùn thải: phải đáp ứng các yêu cầu đăng kiểm đối với loại xe đặc dụng này. Bùn thải thoát nước nạo vét phải để vào thùng kín, không rò rỉ ra ngoài và vận chuyển đưa ra khu xử lý bùn thải tập trung trong ngày. Vận chuyển bùn thải bằng phương tiện chuyên dùng, không để rơi vãi bùn thải khi lưu thông trên đường giao thông công cộng. Phương tiện vận chuyển bùn thải nên được trang bị thiết bị nâng và xả bùn; thiết bị xử lý khẩn cấp sự cố khi vận hành.

Các phương tiện, thiết bị chuyên dụng để thu gom, vận chuyển các loại bùn thải thoát nước đô thị phải đáp ứng các yêu cầu sau: Xe tải có thùng kín hoặc trang bị bạt phù có giấy phép kiểm định chất lượng xe của cơ quan đăng kiểm; Thùng xe có trang bị van khóa, đảm bảo không gây rò rỉ chất thải trong quá trình vận chuyển; Thiết bị bơm hút các loại bùn thải thoát nước đảm bảo không gây rò rỉ; Có đầy đủ các thiết bị và biện pháp kỹ thuật làm vệ sinh tại địa điểm thu gom, nạo vét và chuyển giao bùn tại địa điểm xử lý tập trung; Các thiết bị lưu chứa bùn thải phải đảm bảo các yêu cầu về bảo vệ môi trường và có dung tích phù hợp với phương tiện vận chuyển.

Việc xác định bùn thải là chất thải nguy hại tuân theo quy định tại các quy định hiện hành. Để hạn chế ô nhiễm môi trường do nước bùn, bãi chôn lấp bùn thải thoát nước phải có hệ thống thu nước bùn. Nước bùn sau đỏ được xử lý bằng biện pháp keo tụ - lẳng, hồ sinh học hoặc bãi lọc trồng cây,... hoặc các biện pháp sinh học trong điều kiện nhân tạo nhằm đảm bảo các quy định về môi trường trong quy chuẩn kỹ thuật quốc gia về nước thải bãi chôn lấp chất thải rắn.