Nhiều thủ đoạn và phương thức làm hàng giả

Tình trạng sản xuất, kinh doanh thuốc, thực phẩm chức năng giả, sữa giả, mỹ phẩm kém chất lượng... đang rầm rộ gần đây với những vụ vi phạm quy mô lớn được phát hiện ở nhiều địa phương. Không ít người nổi tiếng tại Việt Nam cũng bị lên án vì quảng cáo sai sự thật, thổi phồng công dụng nhiều sản phẩm sữa, thực phẩm chức năng.

Bà Phạm Khánh Phong Lan - Giám đốc Ban Quản lý An toàn Thực phẩm thành phố Hồ Chí Minh cho biết, qua thực tế kiểm tra, rà soát, hai hình thức làm hàng giả thường được lực lượng chức năng phát hiện là làm giả hàng của người khác và tự làm giả hàng của chính mình.

Trong đó, ở nhóm làm giả hàng của người khác, tội phạm thường lợi dụng thương hiệu, uy tín sẵn có của sản phẩm, tự thuê gia công, làm hàng giả, bắt chước mẫu mã, nhãn hiệu rồi lén lút phân phối trên thị trường. Sản phẩm nhóm này thường khó trà trộn vào kênh chính thức, mà lợi dụng bán hàng xách tay, hàng giá rẻ bất ngờ, bán qua mạng...

Theo bà Lan, với nhóm này, vẫn có một số nhà thuốc, công ty phân phối biết là hàng giả nhưng vẫn cố tình nhập mua bán lại cho người tiêu dùng. Khi thanh kiểm tra, cơ quan chức năng chỉ cần truy nguồn gốc xuất xứ, hóa đơn chứng từ và số lô có thể phát hiện ra ngay. 

Còn nhóm làm giả hàng của chính mình sẽ tự mở công ty, tự công bố sản phẩm với các chỉ tiêu an toàn, chỉ tiêu chất lượng cụ thể. Với các thực phẩm bảo vệ sức khỏe thì làm thủ tục công bố với cơ quan chức năng. Sau đó, thực tế sản xuất sẽ có các vi phạm cho ra các sản phẩm không đủ chất lượng như cam kết, thường sẽ bớt xén nguyên vật liệu đắt tiền. Các chỉ tiêu chất lượng chỉ đạt dưới 70%, ngoài ra có thể chứa các chất độc hại, không bảo đảm an toàn. Với những loại hàng này, hóa đơn chứng từ nguồn gốc xuất xứ đầy đủ, có thể quang minh chính đại phân phối chính thức lẫn trên mạng. 

Do là các sản phẩm mới lạ về nhãn mác, chất lượng nên thường nôn nóng chiếm thị trường bằng chiết khấu cao, khuyến mãi, quảng cáo thổi phồng... Chỉ khi lấy mẫu kiểm nghiệm, chất lượng thực sự của sản phẩm mới được phơi bày.

Ông Nguyễn Quang Huy - Phó Chi cục trưởng Chi cục Quản lý thị trường thành phố Hồ Chí Minh cũng nhìn nhận trong việc tuồn thuốc, thực phẩm chức năng giả ra thị trường, "thủ đoạn mới và đặc biệt nguy hiểm là trộn thuốc thật với thuốc giả". Cách làm này nhằm xây dựng lòng tin ban đầu nơi người tiêu dùng, đánh lừa cơ quan chức năng trong quá trình kiểm tra ngẫu nhiên, khiến việc phát hiện vi phạm trở nên khó khăn hơn.

Ngoài ra, một số trường hợp tự đặt tên thuốc, công ty sản xuất "ảo" đặt ở nước ngoài như Malaysia, Singapore, sau đó quảng cáo là "hàng xách tay" trên mạng xã hội hoặc hàng hóa có xuất xứ nước ngoài, giới thiệu dưới danh nghĩa nhân viên hoặc dược sĩ của công ty dược. Trên thực tế, đó là những sản phẩm "tự nghĩ ra công thức pha trộn, đóng gói thành thuốc chữa bệnh", với các nguyên liệu như tinh bột, chất kết dính, phụ gia trong y dược, than tre, chất tạo màu... từ các nguồn trôi nổi trên mạng hoặc các khu chợ truyền thống.

Theo ông Huy, trên thị trường còn có tình trạng ghi nhãn không đúng. Nhiều sản phẩm dù được quảng cáo là "sữa" hoặc "thuốc" nhưng thực chất tên gọi theo công bố và ghi nhãn sản phẩm lại là "thực phẩm bảo vệ sức khỏe", "thực phẩm bổ sung", "sản phẩm dinh dưỡng công thức", hoặc "thực phẩm dùng cho chế độ ăn đặc biệt". Việc này gây nhầm lẫn cho người tiêu dùng trong việc lựa chọn sản phẩm để sử dụng.

Trong bối cảnh số vụ vi phạm gia tăng, ảnh hưởng lớn tới sự phát triển kinh tế - xã hội, sức khỏe, uy tín, thương hiệu đất nước, Thủ tướng Phạm Minh Chính đã chỉ đạo lập tổ công tác đặc biệt và mở đợt cao điểm truy quét buôn lậu, gian lận thương mại, hàng giả, không rõ xuất xứ, từ 15/5 đến 15/6. Tuần trước, Chính phủ đã trình Quốc hội dự thảo sửa đổi Bộ luật Hình sự, đề xuất tăng gấp đôi mức phạt bổ sung đối với hành vi sản xuất, bán lương thực và thực phẩm giả.

Tăng hình phạt và mức cảnh giác đối với hàng giả

Các chuyên gia kiến nghị tăng mức xử phạt, bổ sung các quy định về pháp luật còn thiếu, tăng cường ứng dụng công nghệ để chống hàng giả. Người dân nên mua thuốc ở nơi có phép, rõ nguồn gốc, kiểm tra kỹ thông tin bao bì và không mua qua mạng xã hội hoặc tin vào quảng cáo "thần dược". Thông báo đến cơ quan chức năng khi thấy các dấu hiệu nghi ngờ về thuốc giả.

Theo quy định mới trong Luật Dược 2024 và Nghị định đang xây dựng, chỉ các cơ sở đủ điều kiện kinh doanh dược mới được phép bán thuốc qua mạng. Các sàn thương mại điện tử phải có giấy phép của Bộ Công Thương và chỉ được bán thuốc không kê đơn thuộc danh mục do Bộ Y tế ban hành. Đặc biệt, hành vi bán thuốc qua livestream trên nền tảng mạng xã hội như TikTok, Zalo bị nghiêm cấm.

Trong bối cảnh thị trường hàng hóa ngày càng đa dạng và phức tạp, vấn nạn hàng giả, hàng nhái, hàng kém chất lượng đang trở thành một mối lo ngại lớn, ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe, tài chính và niềm tin của người tiêu dùng. Đây không chỉ là một vấn đề kinh tế mà còn là một thách thức xã hội nghiêm trọng, đòi hỏi sự quan tâm và giải quyết quyết liệt.

Hàng giả, hàng kém chất lượng xuất hiện tràn lan ở hầu hết các ngành hàng, từ thực phẩm, dược phẩm, mỹ phẩm đến quần áo, đồ điện tử, phụ tùng xe cộ. Chúng được sản xuất và phân phối ngày càng tinh vi, khó nhận biết, đặc biệt trên các nền tảng thương mại điện tử. Chỉ trong thời gian gần đây, các lực lượng chức năng đã liên tiếp phát hiện và xử lý hàng chục nghìn vụ vi phạm liên quan đến hàng giả, hàng nhái, cho thấy quy mô và mức độ nghiêm trọng của vấn đề này.

Các sản phẩm giả, nhái thường chứa hóa chất độc hại, nguyên liệu không rõ nguồn gốc hoặc không đảm bảo tiêu chuẩn an toàn, tiềm ẩn nguy cơ ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe và tính mạng người tiêu dùng. Cụ thể, thực phẩm giả có thể gây ngộ độc, thuốc giả làm bệnh tình nặng hơn, mỹ phẩm giả gây dị ứng da, và đồ điện tử giả tiềm ẩn nguy cơ cháy nổ.

Hàng giả, hàng kém chất lượng gây tổn thất trực tiếp cho người tiêu dùng khi mua phải sản phẩm không đúng giá trị, thậm chí phát sinh chi phí khắc phục hậu quả. Đối với các doanh nghiệp sản xuất, kinh doanh chân chính, vấn nạn này làm giảm sút uy tín, sụt giảm doanh thu và mất thị phần. Vấn nạn này làm xói mòn niềm tin của người dân vào thị trường, vào chất lượng sản phẩm và vào sự minh bạch của các hoạt động kinh doanh, gây bất ổn xã hội.

Để bảo vệ quyền lợi chính đáng của bản thân và góp phần vào sự an toàn chung của cộng đồng, mỗi công dân cần nâng cao nhận thức và cảnh giác trước vấn nạn hàng giả, hàng kém chất lượng. Kiểm tra bao bì, nhãn mác và chú ý chất lượng, chữ in mờ nhòe, sai chính tả hoặc thiếu tem niêm phong, dấu hiệu chống hàng giả. Quét mã vạch, mã QR bằng các ứng dụng chuyên dụng để kiểm tra thông tin sản phẩm, xuất xứ, nhà sản xuất. 

Cảm quan sản phẩm qua màu sắc, mùi vị, chất liệu của sản phẩm. Cảnh giác với giá “quá rẻ” thấp bất thường so với thị trường thường là dấu hiệu của hàng giả, hàng kém chất lượng. Chọn mua sản phẩm tại địa chỉ uy tín tại các cửa hàng, siêu thị, đại lý chính hãng, hoặc trang thương mại điện tử có uy tín, có chính sách đổi trả, bảo hành rõ ràng. Khi phát hiện các dấu hiệu sản xuất, buôn bán hàng giả, hàng kém chất lượng, người dân cần chủ động thông báo ngay cho các cơ quan chức năng có thẩm quyền