Vụ việc do Hiệp hội Thương mại Công bằng với Gỗ dán cứng Hoa Kỳ khởi xướng, với các cáo buộc cho rằng các doanh nghiệp từ ba quốc gia này đã bán phá giá và nhận được trợ cấp không công bằng từ chính phủ nước họ.

Đáng chú ý, phía nguyên đơn liệt kê hơn 130 doanh nghiệp Việt Nam bị cáo buộc, trong đó có nhiều tên tuổi lớn trong ngành xuất khẩu gỗ như: Công ty CP Tekcom, Công ty TNHH MTV Gỗ Khang Đạt, Công ty TNHH Triệu Thái Sơn, Công ty CP Xây dựng và Thương mại Thái Hoàng...

Biên độ bán phá giá bị cáo buộc đối với sản phẩm gỗ dán từ Việt Nam dao động từ 112,33% đến 133,72%. Mức này tuy thấp nhất trong ba quốc gia bị điều tra, nhưng vẫn được coi là rất cao so với thông lệ thương mại quốc tế.

Theo thông tin từ Cục Phòng vệ Thương mại (Bộ Công Thương), thời kỳ điều tra chống bán phá giá và chống trợ cấp được đề xuất là năm 2024, trong khi thời kỳ điều tra thiệt hại trải dài từ 2022 đến 2024. Dẫn nguồn từ Ủy ban Thương mại Quốc tế Hoa Kỳ (ITC), nguyên đơn cho biết kim ngạch xuất khẩu gỗ dán từ Việt Nam sang Hoa Kỳ trong giai đoạn này lần lượt đạt khoảng 401 triệu USD (2022), 186 triệu USD (2023) và 244 triệu USD (2024), đưa Việt Nam trở thành nước xuất khẩu lớn thứ hai trong ba quốc gia bị điều tra, sau Indonesia.

Trong bối cảnh Hoa Kỳ vẫn coi Việt Nam là nền kinh tế phi thị trường, DOC sẽ sử dụng giá trị thay thế từ nước thứ ba để tính toán biên độ phá giá. Indonesia được nguyên đơn đề xuất là quốc gia thay thế, với lý do có mức độ phát triển kinh tế tương đồng và hệ thống sản xuất gỗ tương đối đầy đủ. Các bên liên quan có 60 ngày để đưa ra ý kiến về quốc gia thay thế trước khi DOC đưa ra kết luận sơ bộ.

Về phần cáo buộc trợ cấp, nguyên đơn cho rằng các doanh nghiệp Việt Nam đã hưởng lợi từ 26 chương trình hỗ trợ từ Chính phủ, có thể gây thiệt hại hoặc đe dọa gây thiệt hại đáng kể cho ngành sản xuất nội địa Hoa Kỳ. Các chương trình bị cáo buộc bao gồm:

Chương trình cho vay ưu đãi: Từ các ngân hàng thương mại cổ phần nhà nước, Ngân hàng Phát triển Việt Nam, chương trình hỗ trợ lãi suất của Ngân hàng Nhà nước. Chương trình tài trợ xuất khẩu và đầu tư. Ưu đãi thuế thu nhập doanh nghiệp: Trong khu vực đặc biệt, theo Nghị định 24/2007/NĐ-CP và chương trình khấu hao nhanh. Ưu đãi thuế nhập khẩu: Gồm hoàn thuế, miễn thuế cho nguyên liệu sản xuất hàng xuất khẩu, doanh nghiệp FDI và doanh nghiệp trong khu chế xuất. Ưu đãi về đất đai: Miễn, giảm tiền thuê đất/mặt nước cho ngành được khuyến khích hoặc trong khu công nghiệp, doanh nghiệp FDI. Cung cấp tiện ích giá thấp: Điện, nước, gỗ xẻ đầu vào trong khu công nghiệp/khu chế xuất.

Đặc biệt, nguyên đơn cáo buộc Việt Nam gián tiếp hưởng lợi từ chính sách của Trung Quốc khi nhập khẩu veneer (ván lạng) từ nước này. Theo đó, Trung Quốc kiểm soát chặt diện tích rừng khai thác và bán veneer với giá thấp bất thường, giúp doanh nghiệp Việt Nam giảm chi phí đầu vào.

Trước những diễn biến phức tạp của vụ việc, Cục Phòng vệ Thương mại khuyến nghị các doanh nghiệp liên quan cần: Theo dõi sát diễn biến vụ việc, nắm rõ quy trình điều tra của Hoa Kỳ. Chủ động xây dựng phương án ứng phó, kể cả trong trường hợp DOC chính thức khởi xướng điều tra. Hợp tác đầy đủ với cơ quan điều tra Hoa Kỳ để tránh bị áp mức thuế cao do bị coi là không hợp tác. Đa dạng hóa thị trường và sản phẩm xuất khẩu nhằm giảm rủi ro thương mại.

Vụ việc tiếp tục là thử thách lớn đối với ngành gỗ Việt Nam trong bối cảnh thị trường xuất khẩu ngày càng siết chặt các biện pháp phòng vệ thương mại.