Thực phẩm bẩn tràn lan

Trong cao điểm kiểm tra, xử lý hàng hóa gian lận, lực lượng chức năng trên cả nước đã phát hiện hàng loạt vụ vi phạm nghiêm trọng liên quan đến thực phẩm bẩn. Từ giá đỗ tẩm hóa chất độc hại đến thịt, nội tạng trôi nổi, không giấy tờ, không rõ nguồn gốc... các “mẻ lưới” liên tiếp được tung ra cho thấy thực phẩm bẩn đang len lỏi khắp mọi ngóc ngách thị trường, đe dọa trực tiếp sức khỏe người dân. Nhưng đằng sau đó là câu chuyện về kẽ hở trong quản lý, chế tài xử lý chưa đủ sức răn đe và sự dễ dãi của người tiêu dùng.

Chưa bao giờ người dân lại ngóng chờ thông tin về các vụ triệt phá thực phẩm giả, thực phẩm bẩn nhiều như hiện nay. Trong cao điểm truy quét hàng gian, hàng giả, hàng kém chất lượng trên toàn quốc, người tiêu dùng nhận ra thực phẩm bẩn có thể xuất hiện ở khắp nơi: từ hàng quán lề đường đến nhà hàng tên tuổi, từ chợ truyền thống đến sàn thương mại điện tử.

Dường như nơi nào có kiểm tra, nơi đó có sai phạm bị bóc trần. Và thực tế cho thấy, rất khó để đánh thức lương tâm của những kẻ sẵn sàng đánh đổi sức khỏe cộng đồng lấy lợi nhuận.

Tại Lào Cai, hàng trăm thùng giá đỗ bị phát hiện ngâm hóa chất cấm 6-BAP – chất có thể gây ngộ độc cấp tính. Ở Nghệ An, hàng trăm tấn giá đỗ độc đã tràn vào các chợ dân sinh. Đắk Lắk cũng phát hiện 20 tấn giá đỗ hóa chất, trong đó có lô hàng dán mác “vì sức khỏe mọi người” cung cấp cho chuỗi bán lẻ. Tại Huế, một cơ sở không giấy phép ngang nhiên tưới hóa chất lên giá, biến món ăn quen thuộc thành mối nguy vô hình.

Không chỉ giá đỗ, các loại thực phẩm khác cũng bị phát hiện vi phạm nghiêm trọng. Tại Nam Định, công an phát hiện 20 tấn thịt, nội tạng động vật không giấy tờ, nhiều lô hàng đã bốc mùi, nấm mốc. Ở Đồng Nai, hơn 30 tấn thực phẩm không rõ nguồn gốc bị tiêu hủy, trong đó có lô nhiễm vi khuẩn Salmonella – tác nhân gây ngộ độc nguy hiểm.

Tại Hà Nội, Tháng Hành động vì an toàn thực phẩm 2025 đã mở ra loạt kiểm tra đột xuất. Các bếp ăn tập thể, kho lạnh, điểm cung cấp suất ăn học đường đều bị phát hiện sai phạm. Lực lượng chức năng đã thu giữ gần 20 tấn thịt gà, nội tạng gia cầm không rõ nguồn gốc – phần lớn đã bốc mùi, có thể gây ngộ độc nếu không bị ngăn chặn kịp thời.

Tại Quảng Ninh, cơ quan chức năng kiểm tra kho hàng của bà B.T.N ở thôn 10B xã Hải Xuân, thành phố Móng Cái, phát hiện 1.040 kg trứng gà non được đựng trong 26 thùng xốp bọc kín, không có nguồn gốc, xuất xứ. 

Gần đây nhất, tại Bình Dương, lực lượng chức năng liên tiếp phát hiện hai kho chứa tổng cộng hơn 22 tấn thực phẩm đông lạnh hết hạn, không nhãn mác, không rõ nguồn gốc. Đáng chú ý, một chủ hàng còn dán bảng “kho lạnh chứa phế phẩm dùng cho chăn nuôi động vật” để qua mặt cơ quan chức năng. Số hàng này được các chủ cơ sở thừa nhận mua trôi nổi rồi bán lại cho các nhà hàng, cơ sở suất ăn tại thành phố Hồ Chí Minh, Bình Dương để kiếm lời bất chính.

Thực phẩm bẩn tung hoành do đâu?

Những con số thống kê, vụ việc đã được xử lý cho thấy nỗ lực của các cơ quan chức năng, nhưng điều đó cũng khẳng định tình trạng sản xuất, kinh doanh, vận chuyển thực phẩm không bảo đảm vẫn diễn ra tinh vi và phức tạp.

Theo các chuyên gia thực phẩm, căn nguyên của vấn nạn thực phẩm bẩn không chỉ đến từ lòng tham. Một phần lớn trách nhiệm đến từ sự buông lỏng trong quản lý. Nghị định 115/2018 chỉ phạt tối đa 100 triệu đồng đối với hành vi sử dụng hóa chất cấm – con số quá nhỏ so với lợi nhuận thu về từ hàng nghìn tấn thực phẩm độc hại. Khung hình phạt 20 năm tù theo Bộ luật Hình sự hiếm khi được áp dụng. Kiểm soát chỉ tập trung ở khâu bán lẻ, trong khi khâu sản xuất – gốc rễ của vấn đề bị bỏ ngỏ.

Không chỉ vậy, người tiêu dùng cũng góp phần tiếp tay. Trong thời đại mạng xã hội, quảng cáo "siêu sạch, siêu rẻ" tràn lan như mật ngọt, khiến người dân dễ dàng “chốt đơn” mà không cần kiểm chứng. Một video đẹp, một bài đăng bắt mắt đủ khiến lòng tin bị đánh cắp, sức khỏe bị đặt cược.

Để dứt điểm “khối u” thực phẩm bẩn, cần liều thuốc đủ mạnh. Trước hết, cần tăng cường chế tài không chỉ phạt tiền mà phải truy cứu trách nhiệm hình sự, thậm chí xử lý cán bộ quản lý nếu để vi phạm kéo dài. Thứ hai, kiểm tra phải bắt đầu từ gốc – nơi sản xuất, cấp phép, nhập hàng. Cuối cùng, người tiêu dùng cần tỉnh táo, ưu tiên chọn thực phẩm rõ nguồn gốc, từ chối hàng trôi nổi dù giá rẻ đến đâu.

Liên quan tới vấn đề thực phẩm bẩn, mới đây Văn phòng Chính phủ có văn bản truyền đạt ý kiến chỉ đạo của Phó Thủ tướng Lê Thành Long về xử lý thông tin phản ánh việc quản lý thực phẩm chức năng.

Phó Thủ tướng yêu cầu Bộ Y tế rà soát, báo cáo rõ các hạn chế, bất cập trong các quy định hiện hành về quản lý an toàn thực phẩm đối với sản phẩm thực phẩm chức năng, trong đó lưu ý xác định rõ những vấn đề còn chưa chặt chẽ, sơ hở, dễ bị lợi dụng, thao túng để làm trái quy định, không bảo đảm an toàn thực phẩm. Trên cơ sở đó, Bộ Y tế chủ trì, phối hợp với các cơ quan liên quan thực hiện ngay các giải pháp để khắc phục theo chức năng, nhiệm vụ, thẩm quyền; kịp thời báo cáo cấp có thẩm quyền đối với trường hợp vượt thẩm quyền.

Phó Thủ tướng cũng yêu cầu Bộ Y tế rà soát, hoàn thiện, có quy định, chính sách, biện pháp cụ thể nâng cao hiệu quả quản lý loại sản phẩm này khi trình Chính phủ dự thảo Nghị định sửa đổi Nghị định số 15/2018/NĐ-CP quy định chi tiết thi hành Luật An toàn thực phẩm.