Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Chất lượng sản phẩm, hàng hóa vừa được Quốc hội thông qua đánh dấu bước chuyển mạnh mẽ trong chính sách quản lý chất lượng sản phẩm, hàng hóa của Việt Nam.

Với cách tiếp cận dựa trên quản lý rủi ro, truy xuất nguồn gốc số hóa và ứng dụng công nghệ hiện đại, Luật đã tạo nền tảng pháp lý vững chắc nhằm bảo đảm quyền lợi người tiêu dùng được sử dụng sản phẩm, hàng hóa chất lượng, an toàn và minh bạch.

Một trong những điểm nổi bật của Luật là chuyển đổi phương thức quản lý từ hành chính sang dựa trên mức độ rủi ro. Theo Điều 5 của Luật, sản phẩm, hàng hóa được phân loại thành ba nhóm: rủi ro thấp, rủi ro trung bình và rủi ro cao. Tiêu chí đánh giá dựa trên tác động đến sức khỏe con người, môi trường, khả năng kiểm soát chuỗi cung ứng cũng như cảnh báo từ các tổ chức quốc tế.

Tùy theo mức độ rủi ro, các sản phẩm, hàng hóa sẽ được áp dụng các biện pháp quản lý tương ứng, từ tự công bố tiêu chuẩn đến bắt buộc chứng nhận hợp quy. Cách tiếp cận này không chỉ phù hợp với thông lệ quốc tế mà còn giúp tạo điều kiện thuận lợi để hàng hóa Việt Nam có “giấy thông hành” mở rộng ra thị trường trong khu vực và toàn cầu.

Một điểm đổi mới quan trọng khác là việc luật hóa khái niệm “hộ chiếu số của sản phẩm”. Khoản 8 Điều 3 của Luật quy định rõ, đây là tập hợp các thông tin liên quan đến sản phẩm và chuỗi cung ứng, được lưu trữ dưới dạng mã vạch hoặc các phương thức phù hợp khác, đảm bảo có thể truy cập và đọc được thông qua thiết bị kỹ thuật số.

Điều này giúp người tiêu dùng và cơ quan quản lý dễ dàng truy xuất nguồn gốc, quy trình sản xuất, đánh giá chất lượng sản phẩm.

Đặc biệt, Điều 6d quy định, truy xuất nguồn gốc là bắt buộc đối với sản phẩm, hàng hóa thuộc nhóm có mức độ rủi ro cao, với lộ trình thực hiện do bộ và các cơ quan liên quan xác định.

Việc áp dụng hệ thống truy xuất nguồn gốc số không chỉ nâng cao tính minh bạch mà còn góp phần ngăn ngừa gian lận thương mại, tăng cường niềm tin của người tiêu dùng vào sản phẩm trong nước.

Đối với hàng hóa nhập khẩu thay vì phải dán nhãn phụ, dấu công bố hợp quy vật lý lên trực tiếp sản phẩm như trước đây, thì nay sẽ áp dụng nhãn điện tử trên bao bì sản phẩm hoặc tài liệu kèm theo sản phẩm.

Luật quy định việc thiết lập một nền tảng thông tin dữ liệu quốc gia về chất lượng sản phẩm, hàng hóa, kết nối với hệ thống giám sát chất lượng quốc gia, quy định rõ trách nhiệm cập nhật, khai thác và bảo vệ dữ liệu của doanh nghiệp, cơ quan quản lý và đơn vị vận hành. Trên nền tảng này, toàn bộ dữ liệu liên quan đến sản phẩm, mức độ rủi ro, truy xuất nguồn gốc, chứng nhận hợp quy... sẽ được số hóa, cập nhật và giám sát bằng công nghệ hiện đại, bao gồm cả trí tuệ nhân tạo (AI).

Để đáp ứng yêu cầu mới, doanh nghiệp cần nhanh chóng xây dựng hệ thống truy xuất nguồn gốc, đăng ký mã sản phẩm và kết nối với nền tảng dữ liệu quốc gia hoặc địa phương. Điều này không chỉ đáp ứng quy định mà còn góp phần nâng cao hình ảnh thương hiệu và mở rộng cơ hội tiếp cận thị trường, đặc biệt là thị trường xuất khẩu vốn đòi hỏi cao về tiêu chuẩn. Một số địa phương như Đồng Tháp, Lâm Đồng, Hà Nội... đã triển khai thí điểm thành công mô hình này trên nhiều nhóm hàng, mang lại hiệu quả rõ rệt.

Việc bắt buộc công khai thông tin sản phẩm thông qua mã vạch không chỉ là biện pháp quản lý nhà nước mà còn là công cụ giúp nâng cao niềm tin của người tiêu dùng. Trong thời đại công nghệ số, minh bạch chính là “giấy thông hành” quan trọng để nông sản Việt tiến xa trên thị trường quốc tế.