Giảm gánh nặng hành chính, tăng tính linh hoạt

Đây là động thái tiếp theo trong chuỗi cải cách hành chính quy mô lớn mang tên “omnibus” do Chủ tịch Ủy ban châu Âu Ursula von der Leyen khởi xướng, với mục tiêu đơn giản hóa thực thi Chính sách Nông nghiệp Chung (CAP) và tăng cường khả năng cạnh tranh, phục hồi và số hóa của ngành nông nghiệp châu Âu.

Theo Ủy ban châu Âu, gói cải cách sẽ tinh giản quy trình kiểm tra tại trang trại, giảm yêu cầu báo cáo và xử lý chồng chéo trong các quy định về nông nghiệp hữu cơ và điều kiện môi trường. Một điểm đáng chú ý là khuyến khích các quốc gia thành viên áp dụng hệ thống kỹ thuật số “một lần khai báo, sử dụng nhiều lần”, giúp giảm đáng kể chi phí giấy tờ và tăng hiệu quả quản lý.

Dự kiến, cải cách này sẽ không chỉ tiết kiệm 1,58 tỷ euro/năm cho nông dân, mà còn giúp chính quyền các nước giảm thêm khoảng 210 triệu euro chi phí vận hành. Các trang trại nhỏ cũng được hỗ trợ mạnh hơn, với gói thanh toán tối thiểu tăng gấp đôi từ 1.250 euro lên 2.500 euro mỗi năm, đồng thời được quyền tiếp cận hỗ trợ đầu tư đến 50.000 euro nhằm nâng cao năng lực cạnh tranh.

Bên cạnh đó, các điều kiện hỗ trợ khẩn cấp cũng sẽ linh hoạt hơn, đặc biệt trong bối cảnh biến đổi khí hậu và dịch bệnh động vật ngày càng khó lường. Quỹ dự trữ nông nghiệp EU, tuy nhiên, vẫn chỉ dùng cho những biến động có tính chất toàn khối, không áp dụng cho sự kiện riêng lẻ ở từng quốc gia.

“Nới lỏng xanh” phản ứng thực dụng hay bước lùi chính sách?

Một trong những điểm gây tranh cãi là việc EU điều chỉnh các quy định môi trường bắt buộc gắn với CAP - vốn được xem là nền tảng của chính sách nông nghiệp xanh. Dưới áp lực từ các cuộc biểu tình nông dân hồi năm ngoái, EU đã cho phép các nước thành viên linh hoạt hơn, miễn là vẫn đảm bảo mục tiêu môi trường chung.

Ủy viên Nông nghiệp EU Christophe Hansen cho rằng cách tiếp cận mới sẽ thực tế hơn với từng vùng, đồng thời không làm suy giảm kiến trúc xanh của CAP – 8/9 điều kiện môi trường vẫn được giữ nguyên. Dù vậy, các ý kiến phản biện, như nghị sĩ Thomas Waitz (Áo), cảnh báo rằng “tăng tính linh hoạt không được đồng nghĩa với đánh đổi an toàn môi trường và sức khỏe cộng đồng”.

Trước đó, kế hoạch cắt giảm thuốc trừ sâu trong khu vực đô thị và khu bảo tồn vốn gây nhiều phản ứng trong giới nông dân đã bị rút lại vào năm 2023. Chủ tịch von der Leyen hứa sẽ trình đề xuất “chín chắn hơn”, song phải hoãn đến sau bầu cử Nghị viện châu Âu vào tháng 6/2024.

Ông Hansen xác nhận, trọng tâm sắp tới của EU sẽ là đổi mới công nghệ và thương mại, thay vì tiếp tục áp đặt các mục tiêu giảm bắt buộc. Đây được coi là sự điều chỉnh chiến lược, phản ánh sự cân bằng giữa phát triển bền vững và thực tiễn thị trường.

Các thay đổi trong chính sách nông nghiệp xanh của EU không chỉ ảnh hưởng đến nông dân châu Âu mà còn tác động sâu rộng tới các chuỗi cung ứng toàn cầu, đặc biệt là các nước xuất khẩu vào EU như Việt Nam. Với các sản phẩm như điện tử, nông sản, thực phẩm (cà phê, hạt điều, hạt tiêu, cacao, thịt…) và dệt may, những lĩnh vực trọng điểm xuất khẩu doanh nghiệp Việt Nam cần nhanh chóng thích ứng với các tiêu chuẩn mới.

Chẳng hạn, sản phẩm điện tử phải được thiết kế dễ sửa chữa, tái chế; nông sản cần đạt chuẩn hữu cơ, không sử dụng hóa chất độc hại. Điều này đòi hỏi doanh nghiệp không chỉ cải thiện quy trình sản xuất mà còn cần minh bạch hóa dữ liệu, chứng minh tính bền vững trong toàn bộ vòng đời sản phẩm.

Tuy nhiên, các chuyên gia cho rằng đây không chỉ là thách thức mà còn là cơ hội để nâng cao chất lượng, gia tăng giá trị và mở rộng thị trường. EU thường công bố chính sách từ sớm, tạo điều kiện cho doanh nghiệp kịp thời điều chỉnh. Thêm vào đó, nhiều quy định chỉ yêu cầu cải tiến quy trình, không nhất thiết phải đầu tư lớn. Trong một số trường hợp, các doanh nghiệp đã tự áp dụng tiêu chuẩn tương tự theo yêu cầu khách hàng trước khi bị bắt buộc.

Để tiếp cận sâu hơn thị trường EU, doanh nghiệp Việt Nam cần xây dựng lộ trình chuyển đổi xanh phù hợp, kết hợp giữa đầu tư công nghệ, đào tạo nhân lực và cập nhật thông tin chính sách. Vai trò của các hiệp hội ngành hàng, cơ quan xúc tiến thương mại và chính phủ cũng rất quan trọng trong việc hỗ trợ định hướng, tư vấn và kết nối thị trường.