Công nghiệp khuôn mẫu Việt Nam có bước tăng trưởng nhanh

Công nghệ chế tạo khuôn mẫu là một ngành thuộc lĩnh vực cơ khí chính xác, chuyên thiết kế và sản xuất các loại khuôn dùng để định hình sản phẩm trong nhiều ngành công nghiệp khác nhau. Các sản phẩm được chế tạo từ khuôn mẫu thường có độ chính xác cao, sản xuất hàng loạt với tốc độ nhanh, đảm bảo đồng nhất.

Cụ thể, công nghệ chế tạo khuôn mẫu chuyên phục vụ sản xuất linh kiện nhựa kỹ thuật, linh kiện kim loại dập, bao bì và sản phẩm tiêu dùng, thiết bị y tế, sản phẩm cao su và composite, khuôn đúc kim loại áp lực...

Công nghệ chế tạo khuôn mẫu đóng vai trò nền tảng trong sản xuất công nghiệp hiện đại, đặc biệt là trong các ngành như ô tô, điện tử, nhựa kỹ thuật, y tế và bao bì. Đây cũng là mắt xích quan trọng của ngành công nghiệp hỗ trợ, góp phần nội địa hóa chuỗi cung ứng.

Theo Bộ Công Thương, giá trị của ngành công nghiệp khuôn mẫu, cơ khí chính xác tại Việt Nam hiện đạt khoảng trên 1 tỷ USD/năm. Đặc biệt, với tỉ lệ tăng trưởng 18%/năm, ngành này đang thu hút sự quan tâm của nhiều doanh nghiệp trong và ngoài nước.

Đáng chú ý, doanh nghiệp Việt Nam chỉ làm 8,5% khuôn ép, còn lại là khuôn dập. Do đó, nhu cầu về khuôn mẫu cho sản xuất nhựa, cơ khí, chi tiết máy, linh kiện… để nâng cao chất lượng sản phẩm rất lớn, giúp doanh nghiệp nội địa tăng năng lực tham gia chuỗi cung ứng toàn cầu.

Trên thực tế, sản xuất các sản phẩm khuôn mẫu được coi là tương lai của ngành công nghiệp nói chung và công nghiệp hỗ trợ nói riêng. Theo một khảo sát do Samsung Việt Nam và Bộ Công Thương thực hiện, trong hơn 120 chuyên gia làm trong ngành khuôn được hỏi, có tới 50% được đánh giá chỉ đạt trình độ sơ cấp; 39% đạt trình độ trung cấp; chỉ 11% đạt trình độ chuyên gia. Đáng chú ý, không người nào được hỏi đạt đến trình độ chuyên nghiệp.

Điều này cho thấy thực trạng đáng lo ngại của nhân lực ngành khuôn tại Việt Nam hiện nay khi còn thiếu sót lớn về cả lượng và chất. Trong khi đó, nâng cao năng lực về kỹ thuật khuôn mẫu chính là đã sở hữu một kỹ thuật sản xuất tiên tiến giúp tối ưu hóa chất lượng gia công sản phẩm đối với các tiêu chí đánh giá bằng thị giác hay xúc giác trên tất cả các sản phẩm ép nhựa, dập áp lực hay gia công chính xác; từ đó có thể đóng góp rất nhiều trong lĩnh vực sản xuất công nghiệp của Việt Nam đặc biệt là hoạt động sản xuất phần cứng cho các thiết bị điện tử hay cho ngành sản xuất xe máy, xe ô tô.

Trong bối cảnh kỹ thuật khuôn mẫu đang được coi là ngành kỹ thuật nòng cốt, nền tảng của ngành công nghiệp sản xuất, việc phát triển và bồi dưỡng chuyên gia vô cùng quan trọng. Hơn nữa, việc nâng cao năng lực về kỹ thuật khuôn mẫu giúp tối ưu hóa chất lượng gia công sản phẩm đối với các tiêu chí đánh giá bằng thị giác hay xúc giác trên tất cả sản phẩm ép nhựa, dập áp lực hay gia công chính xác. Từ đó, có thể đóng góp rất nhiều trong lĩnh vực sản xuất công nghiệp của Việt Nam, đặc biệt là hoạt động sản xuất phần cứng cho các thiết bị điện tử hay ngành sản xuất xe máy, ôtô.

Tuy nhiên để phát triển ổn định, giữ vững thị trường trong nước cũng như quốc tế trong thời kỳ hội nhập thì điều quan trọng đối với các doanh nghiệp chính là áp dụng công cụ cải tiến nâng cao năng suất chất lượng sản phẩm. Thực tế đã có nhiều doanh nghiệp nhận thức được rõ tầm quan trọng này nên đã không ngừng nỗ lực đổi mới công nghệ kết hợp với các công cụ cải tiến bước đầu mang lại nhiều hiệu quả khả quan.

Làm chủ công nghệ, giảm phụ thuộc nhờ cải tiến từ gốc

Công ty TNHH Tương Lai (Đồng Nai) là một ví dụ tiêu biểu về doanh nghiệp nhỏ và vừa trong ngành khuôn mẫu có thể nâng cao năng suất và chất lượng bằng chiến lược cải tiến thực tiễn, phù hợp với quy mô và nguồn lực nội tại. Từ năm 2021, Công ty bắt đầu ứng dụng hệ thống CAD/CAM tích hợp, kết hợp với các công cụ như 5S, sơ đồ dòng giá trị (VSM) và biểu đồ Pareto để phân tích lỗi và lãng phí. Đồng thời, doanh nghiệp tổ chức các buổi đào tạo Kaizen định kỳ cho đội ngũ kỹ thuật. Cùng với đó, Công ty đẩy mạnh áp dụng TPM (Total Productive Maintenance) – hệ thống bảo trì năng suất toàn diện nhằm đảm bảo độ sẵn sàng của thiết bị và hạn chế tối đa thời gian dừng máy ngoài kế hoạch. Việc lập kế hoạch bảo trì định kỳ, kết hợp đào tạo kỹ năng vận hành, bảo dưỡng cho công nhân, đã giúp thiết bị vận hành ổn định, kéo dài tuổi thọ máy móc và hạn chế lỗi phát sinh.

Kết quả, công ty đã nội địa hóa hơn 80% công đoạn chế tạo khuôn, giảm chi phí thuê gia công ngoài 30%, tăng hiệu suất thiết bị lên hơn 25%. Đáng chú ý, việc giảm thời gian thay khuôn và tối ưu quy trình thử khuôn đã giúp doanh nghiệp rút ngắn thời gian giao hàng từ 45 xuống 32 ngày.

Nhờ sự chủ động và cải tiến liên tục, Công ty Tương Lai đã ký kết được hợp đồng cung ứng khuôn nhựa kỹ thuật cho doanh nghiệp FDI Nhật Bản, mở rộng mạng lưới khách hàng sang lĩnh vực thiết bị điện gia dụng. Đây là minh chứng rõ ràng rằng, với tư duy đổi mới, các doanh nghiệp quy mô vừa và nhỏ vẫn có thể tạo nên đột phá.

Một ví dụ khác là Công ty TNHH Đại Á Thành (trụ sở tại Biên Hòa - Đồng Nai), khởi đầu là một xưởng gia công cơ khí nhỏ, nhưng đã vươn lên thành nhà sản xuất khuôn mẫu uy tín nhờ biết tận dụng các công cụ cải tiến đơn giản nhưng hiệu quả, đáp ứng được yêu cầu khắt khe từ đối tác Nhật Bản.

Đại Á Thành bắt đầu hành trình cải tiến bằng việc triển khai chương trình Kaizen quy mô nhỏ, trọng tâm vào tối ưu bố trí mặt bằng xưởng và chuẩn hóa thao tác công nhân. Sau đó, công ty áp dụng biểu đồ Ishikawa để xác định nguyên nhân sai lỗi, đồng thời kiểm soát quy trình theo tiêu chuẩn ISO 9001. Các buổi họp cải tiến hàng tuần đã trở thành nếp sinh hoạt văn hóa tại doanh nghiệp.

Ngoài ra công ty còn áp dụng Hệ thống quản lý chất lượng ISO 9001: 2015 nhằm nâng cao năng lực cạnh tranh và đảm bảo chất lượng đầu ra ổn định đáp ứng yêu cầu của khách hàng. Chính nhờ những cải tiến liên tục đã mang lại hiệu quả rõ rệt: tỷ lệ sản phẩm đạt chuẩn tăng từ 93% lên 98%, thời gian giao khuôn mẫu giảm 15%, khách hàng đánh giá cao sự ổn định và khả năng phản hồi nhanh của công ty. Đặc biệt, Đại Á Thành đã trở thành nhà cung cấp lâu dài cho một tập đoàn Nhật trong ngành nhựa kỹ thuật, mở ra cơ hội mở rộng sang thị trường xuất khẩu.

Sự thành công của Đại Á Thành chứng minh rằng, không cần đầu tư quá lớn, chỉ với sự kiên trì và hệ thống cải tiến phù hợp, doanh nghiệp nội địa hoàn toàn có thể tham gia vào chuỗi cung ứng toàn cầu.

Hay như Công ty TNHH thép đặc biệt Phương Trang TMS (KCN Thuận Thành II) là một doanh nghiệp vừa tại Bắc Ninh chuyên thiết kế và chế tạo khuôn ép nhựa kỹ thuật, đồ gá, thép chế tạo cơ khí chính xác, gia công phay, mài và CNC, xử lý nhiệt là sản phẩm trung gian, đầu vào cho các doanh nghiệp, tập đoàn lớn như: Samsung, LG, Honda, Yamaha, Canon…đã có sự bứt phá về năng suất và chất lượng sau khi tham gia dự án hỗ trợ cải tiến sản xuất (Kaizen) do Sở Công Thương tỉnh Bắc Ninh phối hợp với tổ chức JICA triển khai từ năm 2023.

Thông qua dự án, doanh nghiệp được đào tạo và hướng dẫn áp dụng hàng loạt công cụ cải tiến như sơ đồ Ishikawa, biểu đồ Pareto, tiêu chuẩn hóa thao tác (SOP), 5S và cải tiến luồng sản xuất. Đội ngũ kỹ thuật được tư vấn phân tích điểm nghẽn trong quy trình, từ đó đưa ra các thay đổi nhỏ nhưng hiệu quả, như giảm thao tác thừa, tối ưu di chuyển máy – người.

Sau 6 tháng áp dụng, TMS Phương Trang đã nâng năng suất khuôn mẫu tăng 18%, tỷ lệ phế phẩm giảm 30%, thời gian thiết kế – gia công khuôn rút ngắn trung bình 20%. Đặc biệt, công ty đã tự tin nhận các đơn hàng khuôn nhựa chính xác cho ngành điện tử và thiết bị văn phòng, thay vì chỉ gia công đơn lẻ như trước.

Mô hình cải tiến tại TMS Phương Trang là minh chứng cho hiệu quả thực tế của Kaizen đối với doanh nghiệp vừa và nhỏ, đồng thời khẳng định vai trò quan trọng của chính quyền địa phương và đối tác quốc tế trong hỗ trợ chuyển đổi năng lực cho ngành công nghiệp hỗ trợ.

Theo các chuyên gia năng suất, chính từ những cải tiến nhỏ trong quy trình sản xuất, kiểm soát chất lượng đến tự động hóa từng công đoạn, các doanh nghiệp không chỉ cải thiện hiệu quả vận hành mà còn từng bước tham gia vào chuỗi cung ứng toàn cầu.