Sự phát triển mạnh mẽ của công nghệ thông tin và Internet mang đến cho trẻ em vô số cơ hội học tập, giải trí và giao tiếp, nhưng cũng đồng thời kéo theo nhiều nguy cơ mất an toàn, nhất là trong bối cảnh Việt Nam thuộc nhóm quốc gia có tỷ lệ người dùng mạng cao hàng đầu thế giới. Theo Global Digital Headlines (Tiêu đề kỹ thuật số toàn cầu), Việt Nam hiện có khoảng 77,93 triệu người dùng Internet (79,1% dân số) và 70 triệu người dùng mạng xã hội – trong đó có rất nhiều trẻ em.

Khảo sát của Tổ chức UNICEF năm 2022 cho thấy 87% trẻ em từ 12-17 tuổi sử dụng Internet mỗi ngày, với thời lượng 5-7 giờ/ngày và 74% truy cập từ trường học. Tuy nhiên, chỉ 10% trong số đó có đủ kiến thức và kỹ năng sử dụng mạng an toàn. Trong khi đó, theo GSMA Intelligence - bộ phận nghiên cứu và phân tích dữ liệu của Hiệp hội Di động Toàn cầu (GSMA - Global System for Mobile Communications Association) số kết nối di động tại Việt Nam đã vượt dân số quốc gia, đồng nghĩa với khả năng truy cập Internet mọi lúc, mọi nơi trong đó trẻ em là nhóm tiếp cận sớm và thường xuyên.

Mùa hè là thời điểm trẻ em sử dụng Internet nhiều hơn, do có nhiều thời gian rảnh và ít sự giám sát trực tiếp. Điều này làm gia tăng rủi ro tiếp xúc với nội dung độc hại, bị lừa đảo, xâm hại hoặc bắt nạt qua mạng. ThS Hà Văn Phúc - Viện trưởng Viện Đào tạo và Phát triển nguồn nhân lực (ITD) nhận định, trẻ em ngày nay sử dụng Internet với nhiều mục đích khác nhau, từ học tập, xem phim đến kết nối mạng xã hội. Tuy nhiên, việc tiếp cận sớm nếu thiếu định hướng sẽ khiến trẻ dễ bị ảnh hưởng bởi thông tin đồi trụy, bạo lực, thậm chí là nội dung hướng dẫn tự làm hại bản thân. Trẻ trong độ tuổi dậy thì rất dễ bị tổn thương tâm lý, và những hành vi bắt nạt trực tuyến có thể gây hậu quả nghiêm trọng hơn cả bạo lực thực tế.

Một trường hợp điển hình xảy ra vào tháng 3/2025 tại Hà Nội, một bé gái 16 tuổi bị một đối tượng quen qua trò chơi trực tuyến đe dọa và ép gửi video nhạy cảm, sau đó dùng video để tống tiền và khống chế tinh thần nạn nhân. Sự việc này chỉ là một trong hàng ngàn vụ xâm hại trẻ em trên mạng được ghi nhận mỗi năm.

Ở góc độ tích cực, khảo sát của Google cho thấy nhận thức của phụ huynh Việt Nam đã cải thiện rõ rệt. Nếu trước năm 2021 có tới hơn 1/3 phụ huynh chưa từng trò chuyện với con về an toàn mạng, thì đến năm 2023 đã có 87,7% phụ huynh sẵn sàng trao đổi chủ đề này với con. Tỷ lệ phụ huynh chủ động hướng dẫn an toàn mạng cũng tăng lên 64,1%, cho thấy sự vào cuộc ngày càng mạnh mẽ của gia đình.

Tuy nhiên, bảo vệ trẻ trên không gian mạng không thể chỉ trông chờ vào cha mẹ. Các chuyên gia cho rằng cần hai giải pháp song song: Một là bảo vệ trẻ khỏi các nội dung và hành vi độc hại, hai là cung cấp nội dung lành mạnh, bổ ích, hấp dẫn cho trẻ em. Nhà trường nên tổ chức các buổi sinh hoạt, hướng dẫn sử dụng mạng an toàn trước kỳ nghỉ hè. Các cơ quan chức năng và doanh nghiệp công nghệ cần phối hợp sản xuất, lan tỏa nội dung phù hợp lứa tuổi, như mô hình YouTube Kids, giúp trẻ tiếp cận thông tin bổ ích một cách an toàn với sự kiểm soát từ cha mẹ.

Về mặt chính sách, hệ thống pháp luật Việt Nam đã có nhiều văn bản quan trọng như Luật Trẻ em, Luật An ninh mạng, Luật An toàn thông tin mạng, cùng các nghị định và chương trình hành động quốc gia về bảo vệ trẻ em. Quyết định 830/QĐ-TTg ngày 1/6/2021 của Thủ tướng Chính phủ cũng đã phê duyệt Chương trình “Bảo vệ và hỗ trợ trẻ em tương tác lành mạnh, sáng tạo trên môi trường mạng giai đoạn 2021 - 2025”. Cục An toàn thông tin (trước đó) đã phát hành “Bộ cẩm nang về bảo vệ trẻ em trên không gian mạng” nhằm cung cấp kiến thức thiết thực cho phụ huynh, giáo viên và chính các em nhỏ.

Một số khuyến nghị thiết thực bao gồm: giám sát và hướng dẫn trẻ khi sử dụng Internet, cài đặt phần mềm bảo vệ và kiểm soát nội dung truy cập, tổ chức giáo dục về an toàn mạng và khuyến khích trẻ tham gia các hoạt động ngoài trời. Bảo vệ trẻ em trên mạng không thể chỉ là lời kêu gọi mà cần trở thành hành động cụ thể, đồng bộ từ chính sách, nhà trường đến mỗi gia đình.

ThS Hà Văn Phúc khẳng định: “Bảo vệ trẻ em trên không gian mạng là nhiệm vụ quan trọng và cần thiết của mỗi gia đình và xã hội. Chúng ta hãy cùng nhau hành động để tạo ra một môi trường mạng an toàn và lành mạnh cho trẻ em”.