Chuyển mình xanh hóa cần tư duy mới và công nghệ sạch

Là một trong những ngành công nghiệp nền tảng, hóa chất đóng vai trò không thể thay thế trong sản xuất công nghiệp, nông nghiệp, tiêu dùng và đổi mới công nghệ. Ngành này cũng góp phần quan trọng vào tăng trưởng kinh tế, tạo việc làm và đảm bảo an ninh năng lượng. Tuy nhiên, với đặc điểm sử dụng nhiều năng lượng, nguyên liệu hóa thạch và phát thải cao, hóa chất đang chịu sức ép lớn trong bối cảnh toàn cầu đẩy mạnh chuyển đổi xanh, hướng đến kinh tế tuần hoàn và trung hòa carbon.

Theo Bộ Công Thương, ngành công nghiệp hóa chất hiện đóng góp khoảng 10-11% giá trị GDP ngành công nghiệp. Năng suất lao động của ngành cao hơn mức bình quân toàn ngành, với khoảng 120 triệu đồng/lao động/năm. Dù vậy, phần lớn doanh nghiệp trong nước vẫn tập trung vào sản phẩm cơ bản, công nghệ còn lạc hậu, tiêu hao nguyên vật liệu lớn và phụ thuộc nặng vào nhập khẩu.

Trong bối cảnh đó, chuyển đổi xanh đang trở thành một xu hướng tất yếu. Các doanh nghiệp phải tính đến việc cải tiến công nghệ, tối ưu quy trình sản xuất, sử dụng nguyên liệu tái tạo, tiết kiệm năng lượng và giảm phát thải nhà kính. Đặc biệt, với những ngành tiêu tốn tài nguyên như phân bón, chất tẩy rửa, sơn, cao su, nhựa… yêu cầu xanh hóa đang càng trở nên cấp thiết.

Ông Phùng Ngọc Bộ - Trưởng Ban Kỹ thuật Tập đoàn Hóa chất Việt Nam (Vinachem) nhận định: “Việc loại bỏ tạp chất trong nguyên liệu, giảm định mức tiêu hao không chỉ giúp tiết kiệm chi phí mà còn góp phần giảm phát thải, tăng hiệu quả sử dụng năng lượng và cải thiện môi trường.”

Một trong những vấn đề nổi cộm là việc sử dụng phân bón vô cơ không hiệu quả, gây ô nhiễm đất và nước. Theo ông Phùng Hà - Chủ tịch Hiệp hội Phân bón Việt Nam, trung bình mỗi năm nông dân Việt Nam sử dụng tới 400 kg phân bón/ha, cao gấp ba lần mức bình quân toàn cầu. Trong khi đó, chỉ khoảng 45% lượng phân bón được cây trồng hấp thụ, phần còn lại thất thoát vào môi trường. “Chuyển đổi xanh ngành phân bón không chỉ là cải tiến quy trình sản xuất, mà phải thay đổi từ tư duy sử dụng, hướng tới các sản phẩm tiết kiệm năng lượng, thân thiện với môi trường và hiệu quả cao hơn”, ông Hà nhấn mạnh.

Ngoài ra, khó khăn lớn của doanh nghiệp trong ngành hiện nay là chi phí đầu tư công nghệ sạch vẫn còn cao, chính sách hỗ trợ chuyển đổi còn manh mún và thiếu khung quy chuẩn cụ thể để đo lường, đánh giá mức độ “xanh” trong toàn chuỗi sản xuất.

Doanh nghiệp chủ động để dẫn đầu cuộc đua xanh hóa

Trong bức tranh toàn ngành, Tập đoàn Hóa chất Việt Nam (Vinachem) là đơn vị dẫn đầu ngành hóa chất đang triển khai mạnh mẽ chiến lược phát triển bền vững, với hàng loạt giải pháp hướng đến chuyển đổi xanh thực chất và lâu dài.

Tại Tổng công ty Cao su Đà Nẵng (DRC), đơn vị thành viên của Vinachem, khái niệm “nhà máy xanh” đã được cụ thể hóa bằng những hành động thiết thực: tiết giảm điện năng, tái sử dụng nước trong sản xuất, xử lý triệt để khí thải và tận dụng phế phẩm cao su để tái chế. Việc áp dụng hệ thống quản lý môi trường ISO 14001 và chứng nhận sản phẩm thân thiện môi trường đang giúp DRC tăng khả năng tiếp cận thị trường xuất khẩu khó tính như Liên minh châu Âu (EU), Nhật Bản, Mỹ.

Tập đoàn cũng đang hướng đến mục tiêu giảm ít nhất 5% lượng phát thải CO₂ trong giai đoạn 2025 - 2030 so với mốc năm 2024, tăng tỷ lệ sử dụng năng lượng tái tạo lên 10% và tiến tới trung hòa carbon vào năm 2050. Đồng thời, Vinachem đầu tư mạnh vào các công nghệ thu giữ và lưu trữ carbon (CCS), tái chế chất thải rắn công nghiệp như thạch cao phospho, cao su, pin cũ thành nguyên liệu đầu vào mới.

“Chúng tôi xác định chuyển đổi xanh là yêu cầu bắt buộc để nâng cao sức cạnh tranh, đảm bảo hội nhập bền vững với thị trường quốc tế”, ông Nguyễn Tuấn Dũng - Phó Tổng Giám đốc Vinachem cho biết. Ông nhấn mạnh, tập đoàn đang triển khai số hóa các khâu giám sát phát thải, xây dựng nền tảng dữ liệu minh bạch để phục vụ đánh giá ESG và sẵn sàng tham gia thị trường tín chỉ carbon trong tương lai.

Bên cạnh các nỗ lực nội tại, Vinachem cũng chú trọng hợp tác với các tổ chức nghiên cứu, chuyên gia công nghệ trong và ngoài nước để thúc đẩy đổi mới sáng tạo. Việc đào tạo nguồn nhân lực xanh, hiểu rõ về công nghệ môi trường, tiêu chuẩn khí thải cũng đang được đẩy mạnh để phục vụ cho chiến lược phát triển dài hạn.

Chuyển đổi xanh là một hành trình dài và đầy thách thức đối với ngành hóa chất Việt Nam. Tuy nhiên, với sự chủ động của doanh nghiệp, sự đồng hành của các tổ chức ngành nghề và chính sách hỗ trợ đúng hướng từ Nhà nước, ngành hóa chất hoàn toàn có thể chuyển mình trở thành một ngành công nghiệp hiện đại, hiệu quả và thân thiện với môi trường góp phần vào mục tiêu phát triển bền vững của quốc gia.