Năm 2020, Thủ tướng Chính phủ ban hành Quyết định số 749/QĐ-TTg, khởi động Chương trình Chuyển đổi số quốc gia, đặt mục tiêu đưa Việt Nam trở thành quốc gia số tiên phong tại khu vực vào năm 2030. Chương trình tập trung vào ba trụ cột chính: chính phủ số, kinh tế số và xã hội số. Mục tiêu cụ thể là đưa kinh tế số chiếm 20% GDP vào năm 2025, xây dựng một chính phủ minh bạch, hiệu quả và phổ cập công nghệ tới mọi tầng lớp xã hội.

Việc ứng dụng các công nghệ hiện đại như trí tuệ nhân tạo (AI), blockchain, dữ liệu lớn (Big Data), Internet vạn vật (IoT)… đang được triển khai mạnh mẽ trong nhiều ngành nghề. Theo các chuyên gia, đặc biệt trong lĩnh vực sản xuất, chuyển đổi số không chỉ là xu hướng mà còn là yêu cầu cấp thiết để các doanh nghiệp Việt Nam duy trì tính cạnh tranh, nâng cao hiệu quả vận hành và từng bước tham gia sâu vào chuỗi cung ứng toàn cầu.

PGS. TS Hoàng Hữu Hạnh - Vụ phó Vụ Hợp tác quốc tế, Bộ Khoa học và Công nghệ cho biết, lợi ích lớn nhất mà chuyển đổi số mang lại cho doanh nghiệp là khả năng giám sát quy trình sản xuất thông qua thiết bị IoT, tối ưu hóa quy trình nhờ dữ liệu và phân tích, cũng như sử dụng AI để dự báo hoạt động bảo trì, vận hành.

Tuy nhiên, quá trình chuyển đổi số tại Việt Nam cũng đang đối mặt với không ít thách thức. Đáng kể nhất là mức độ sẵn sàng ứng dụng công nghệ 4.0 còn thấp, đặc biệt ở các doanh nghiệp vừa và nhỏ. Những rào cản chính bao gồm thiếu hạ tầng công nghệ, thiếu nhân lực có kỹ năng số, thiếu tư duy quản trị hiện đại và văn hóa doanh nghiệp chưa phù hợp với môi trường số.

Dưới góc độ doanh nghiệp, ông Trần Đức Tùng - Phó Tổng Giám đốc Công ty CP Sản xuất gia công và xuất nhập khẩu Hanel (Hanel PT), chỉ rõ một trong những rào cản lớn nhất hiện nay chính là sự thiếu cam kết và chiến lược rõ ràng từ ban lãnh đạo doanh nghiệp. Nếu người đứng đầu không chủ động, không có tầm nhìn dài hạn và quyết tâm theo đuổi thì quá trình chuyển đổi số sẽ khó có thể đi đến thành công.

Đồng quan điểm, ông Cao Hữu Hiếu - Tổng Giám đốc Tập đoàn Dệt may Việt Nam (Vinatex) nhấn mạnh, thành công của chuyển đổi số không phụ thuộc vào việc doanh nghiệp có điều kiện tài chính hay không mà yếu tố then chốt nằm ở quyết tâm của người lãnh đạo. Theo ông, “phần số” tức triển khai công nghệ là phần dễ, còn “phần chuyển đổi” tức thay đổi tư duy, tổ chức mới là khó và quyết định thành bại.

Chia sẻ thực tiễn tại ngành Sợi, ông Hiếu cho biết, ban đầu nhiều đơn vị e ngại vì chuyển đổi số yêu cầu tính minh bạch, công khai, mọi số liệu phải thật thì mới có thể điều hành chính xác. Nhưng khi đã vượt qua giai đoạn đầu, các đơn vị này đều nhận ra lợi ích rõ rệt trong quản lý và năng suất.

Có thể thấy, giai đoạn đầu của việc chuyển đổi có thể gặp khó khăn, song những thành quả mà chuyển đổi số đem lại đã được chứng minh trên thực tế, nhiều doanh nghiệp đã giảm mạnh tỷ lệ sản phẩm lỗi nhờ hệ thống kiểm tra chất lượng tự động và phân tích dữ liệu IoT, tạo lập một môi trường làm việc an toàn, hiệu suất và có tính kết nối nhiều hơn cho nhân viên. Bà Trần Thanh Việt - Nhà sáng lập kiêm Tổng Giám đốc Công ty Cổ phần Tập đoàn VGreen cho biết, doanh nghiệp đã mạnh dạn ứng dụng công nghệ hiện đại để bảo toàn lợi khuẩn, duy trì hoạt tính sinh học, nâng cao chất lượng và giá trị nông sản. Nhờ chuyển đổi số, VGreen đã đáp ứng tiêu chuẩn quốc tế và xuất khẩu thành công vào các thị trường khó tính như Nhật Bản, Đức, Hàn Quốc.

Công ty CP Tập đoàn Kỹ thuật và Công nghiệp Việt Nam (Intech Group) cũng là một ví dụ điển hình về chuyển đổi số hiệu quả. Tổng Giám đốc Hoàng Hữu Thắng chia sẻ, doanh nghiệp đã số hóa toàn bộ dữ liệu vận hành, qua đó ra quyết định quản trị chính xác và kịp thời. Ngoài việc tối ưu vận hành, chuyển đổi số còn giúp tăng trải nghiệm khách hàng, bảo trì thiết bị nhanh chóng và hiệu quả hơn.

Một trường hợp thành công nổi bật khác là Công ty CP Bóng đèn Phích nước Rạng Đông. Sau 5 năm chuyển đổi số, doanh thu của công ty tăng trưởng từ 8-10%/năm lên mức 20%/năm. Doanh nghiệp này đang hướng đến mục tiêu trở thành doanh nghiệp công nghệ cao vào năm 2030, với doanh thu tầm tỷ USD và lợi nhuận vượt 100 triệu USD.

Theo ông Nguyễn Vân - Phó Chủ tịch Hiệp hội Doanh nghiệp công nghiệp hỗ trợ Hà Nội, hiện nay các nhà sản xuất lớn trên thế giới đã hình thành chuỗi cung ứng hoàn toàn tự động. Việt Nam dù chưa thể đạt được mức độ này ngay lập tức nhưng với lộ trình phù hợp, việc ứng dụng chuyển đổi số sẽ giúp doanh nghiệp nội địa gia nhập chuỗi giá trị toàn cầu.

Ở góc độ kỹ thuật, ông Trần Đức Tùng cho rằng doanh nghiệp muốn tiến đến sản xuất thông minh cần chuẩn hóa hệ thống công nghệ thông tin (IT) và công nghệ vận hành (OT). Hanel PT đã đạt được mức tự động hóa khoảng 60% và đang đặt mục tiêu nâng lên 80%, đồng thời tập trung đào tạo nhân sự để vận hành hiệu quả hệ thống công nghệ mới.

Có thể thấy, chuyển đổi số không phải là đích đến mà là quá trình liên tục, đòi hỏi sự đồng hành của cả hệ thống chính trị, sự chủ động của doanh nghiệp và sự hỗ trợ từ các chính sách quốc gia. Trong bối cảnh toàn cầu cạnh tranh khốc liệt, chuyển đổi số không chỉ là lựa chọn, mà là con đường duy nhất để doanh nghiệp Việt Nam nâng cao năng suất, vươn lên vị trí xứng đáng trên bản đồ kinh tế thế giới.