Ma trận thực phẩm "đội lốt" hàng Việt

Hàng loạt vụ việc liên quan đến thực phẩm giả bị phát hiện thời gian qua cho thấy mức độ tinh vi, quy mô và sự manh động của các đối tượng sản xuất, kinh doanh bất hợp pháp. Từ các loại sữa bột, bột ngọt, nước mắm, gia vị chế biến sẵn đến thực phẩm đóng gói và thậm chí là thuốc giả, tất cả đều có thể bị làm giả, đánh tráo xuất xứ, gắn mác "hàng Việt" để đánh lừa người tiêu dùng.

Đơn cử, tại Nghệ An, lực lượng chức năng đã phát hiện và thu giữ hơn 500 kg bột ngọt giả mạo nhãn hiệu nổi tiếng Ajinomoto và Miwon. Tại Phú Thọ, Công ty TNHH Famimoto Việt Nam bị phát hiện tự ý công bố chất lượng và tung ra thị trường hàng trăm tấn thực phẩm như bột ngọt, dầu ăn, hạt nêm, đường, muối… không đảm bảo tiêu chuẩn an toàn. Đáng báo động, ma trận gạo ST25 – vốn được vinh danh là một trong những loại gạo ngon nhất thế giới – cũng liên tục bị làm giả, gây hoang mang trong dư luận.

Không chỉ hàng hóa mà ngay cả bao bì, nhãn mác cũng bị làm giả tinh vi. Nhiều sản phẩm bày bán trên thị trường có thông tin mập mờ về nguồn gốc xuất xứ, địa chỉ nhà máy, gây khó khăn cho người tiêu dùng trong việc phân biệt thật – giả. Thực tế, chỉ những doanh nghiệp có nhà máy sản xuất tại Việt Nam, tuân thủ quy trình kiểm định nghiêm ngặt, mới đủ điều kiện ghi nhãn “sản xuất tại Việt Nam”. Tuy vậy, không ít doanh nghiệp nhập khẩu nguyên liệu, đóng gói lại trong nước nhưng cố tình lờ đi việc ghi rõ nguồn gốc, xuất xứ thực sự.

Hàng giả không còn là hiện tượng nhỏ lẻ

Trước thực trạng nhức nhối trên, tại phiên thảo luận về tình hình kinh tế - xã hội ngày 18/6, nhiều đại biểu Quốc hội đã lên tiếng cảnh báo về hệ lụy nghiêm trọng mà hàng giả, hàng nhái đang gây ra.

Đại biểu Thái Thu Xương (Hậu Giang) nhận định: "Đây không chỉ là vấn đề kinh tế, mà còn là nguy cơ âm thầm bào mòn sức khỏe cộng đồng, xói mòn lòng tin xã hội và đẩy các doanh nghiệp chân chính vào thế yếu." Theo bà, hàng giả hiện nay không còn là những vụ việc đơn lẻ mà đã trở thành “hệ thống ngầm” có tổ chức chặt chẽ, tinh vi, len lỏi vào mọi lĩnh vực từ thực phẩm, mỹ phẩm đến thiết bị điện tử.

Chung quan điểm, đại biểu Đặng Thị Bảo Trinh (Quảng Nam) đặc biệt nhấn mạnh về sự nguy hiểm của hàng giả trên môi trường mạng xã hội và sàn thương mại điện tử – nơi người tiêu dùng, đặc biệt là phụ nữ, người cao tuổi, người bệnh dễ dàng trở thành nạn nhân. “Thị trường thật giả lẫn lộn. Đôi khi, chỉ có hàng giả là thật!”, bà Trinh bức xúc.

Không dừng lại ở mức độ cảnh báo, nhiều đại biểu Quốc hội đề nghị phải có biện pháp mạnh tay hơn để triệt tiêu vấn nạn hàng giả. Cụ thể, cần sớm hoàn thiện hệ thống pháp lý, tăng mức chế tài xử phạt hành vi làm giả, kinh doanh hàng kém chất lượng, từ đó đảm bảo tính răn đe thực chất.

Hiện tại, hệ thống pháp luật Việt Nam đã có những quy định khá rõ ràng về việc ghi nhãn, công bố nguồn gốc xuất xứ hàng hóa. Theo Nghị định 43/2017/NĐ-CP (sửa đổi bởi Nghị định 111/2021), các sản phẩm nhập khẩu nhưng được đóng gói tại Việt Nam phải ghi rõ quốc gia sản xuất nguyên liệu, tỉ lệ thành phần nhập khẩu theo thứ tự từ cao đến thấp. Tuy nhiên, trên thực tế, nhiều doanh nghiệp vẫn cố tình lách luật, che giấu thông tin nhằm đánh lừa người mua.

Ngoài ra, Luật Bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng 2023 và Luật Cạnh tranh 2018 đều nghiêm cấm việc cung cấp thông tin sai lệch, thiếu minh bạch về nguồn gốc hàng hóa. Hành vi này được coi là xâm phạm quyền lợi người tiêu dùng và cạnh tranh không lành mạnh, phải bị xử lý nghiêm theo pháp luật.

Trước diễn biến ngày càng phức tạp của vấn nạn thực phẩm giả, ngày 17/5/2025, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành Chỉ thị số 13/CT-TTg, yêu cầu các bộ, ngành, địa phương tăng cường công tác chống buôn lậu, gian lận thương mại và hàng giả trong tình hình mới. Chỉ thị nhấn mạnh thông điệp mạnh mẽ: "Không có vùng cấm, không có ngoại lệ".

Song song đó, các quy định về xuất xứ hàng hóa cũng được cập nhật nhằm tăng tính minh bạch. Từ 15/2/2024, các sản phẩm nhập khẩu phải tuân thủ quy định theo Thông tư 05/2018/TT-BCT và Thông tư 44/2023/TT-BCT, quy định cụ thể về cách ghi xuất xứ, tỷ trọng nguyên liệu cho các sản phẩm nhập khẩu, đặc biệt là trong lĩnh vực thực phẩm, gia vị.