Đồng bằng sông Cửu Long (ĐBSCL) là khu vực sản xuất nông nghiệp quan trọng của Việt Nam, nhưng cũng là nơi chịu ảnh hưởng nặng nề của biến đổi khí hậu. Tình trạng nước biển dâng, hạn mặn kéo dài, nhiệt độ trung bình tăng, mưa lũ bất thường… đang đe dọa nghiêm trọng đến chất lượng và khả năng bảo quản nông sản sau thu hoạch. Trước bối cảnh đó, việc phát triển và ứng dụng các công nghệ bảo quản thích ứng với khí hậu đang trở thành nhu cầu cấp thiết và là xu hướng tất yếu.

Biến đổi khí hậu không chỉ làm giảm năng suất cây trồng mà còn ảnh hưởng trực tiếp đến thời gian và điều kiện thu hoạch. Ví dụ, trái cây như nhãn, xoài, cam quýt thường phải thu hoạch sớm hơn do ảnh hưởng của nắng nóng và thiếu nước, dẫn đến sản phẩm không đạt độ chín tối ưu, khó bảo quản. Ngoài ra, độ ẩm cao trong không khí và nhiệt độ tăng cũng làm tăng nguy cơ nấm mốc, vi khuẩn phát triển nhanh, khiến rau quả dễ hư hỏng trong quá trình vận chuyển.

Để thích ứng với tình hình này, các công nghệ bảo quản tiên tiến đã được nghiên cứu và ứng dụng tại một số địa phương như Trà Vinh, Bến Tre, Cà Mau. Đơn cử như công nghệ kho lạnh sử dụng năng lượng mặt trời – giải pháp đặc biệt phù hợp với khu vực nắng nóng, thiếu điện ổn định. Các mô hình này giúp duy trì nhiệt độ ổn định cho trái cây như sầu riêng, mít, thanh long, kéo dài thời gian tươi từ 5 đến 10 ngày.

Bên cạnh đó, vật liệu đóng gói thân thiện với môi trường có khả năng chống nóng, cách ẩm tốt như túi giấy nano, màng sinh học từ tinh bột, xơ dừa… cũng đang được đưa vào thử nghiệm và bước đầu mang lại kết quả tích cực. Những loại vật liệu này không chỉ bảo vệ nông sản khỏi tác động môi trường mà còn góp phần giảm rác thải nhựa – một yếu tố quan trọng trong phát triển nông nghiệp bền vững.

Một xu hướng khác là sử dụng các hệ thống cảm biến môi trường và dữ liệu thời tiết để điều chỉnh điều kiện bảo quản theo thời gian thực. Ở Bạc Liêu và Sóc Trăng, một số hợp tác xã đã ứng dụng thiết bị cảm biến nhiệt – ẩm kết hợp phần mềm dự báo thời tiết nhằm đưa ra quyết định thu hoạch và bảo quản phù hợp hơn, tránh thất thoát trong mùa cao điểm nắng nóng hoặc ngập lụt.

Tuy nhiên, thách thức lớn nhất vẫn là khả năng tiếp cận công nghệ của nông dân nhỏ lẻ. Chi phí đầu tư cho kho lạnh, vật liệu bảo quản mới hay hệ thống cảm biến vẫn còn cao, trong khi hỗ trợ từ nhà nước, doanh nghiệp và tổ chức tài chính còn hạn chế. Để giải quyết vấn đề này, cần có chính sách tín dụng ưu đãi, thúc đẩy mô hình hợp tác xã công nghệ cao và đẩy mạnh chuyển giao công nghệ từ viện – trường đến người nông dân.

Tóm lại, biến đổi khí hậu đang đặt ra bài toán lớn đối với chuỗi bảo quản nông sản vùng ĐBSCL. Tuy nhiên, nếu tận dụng được các công nghệ bảo quản thích ứng khí hậu, khu vực này không chỉ giảm thiểu thiệt hại mà còn có thể chuyển hóa thách thức thành cơ hội, hướng tới nền nông nghiệp thông minh, xanh và bền vững hơn trong tương lai.